Κώστας Κυπαρισσίδης

Καθηγητής Τμήματος Χημικών Μηχανικών, ΑΠΘ &

Διευθυντής Εργαστηρίου Μηχανικής Αντιδράσεων Πολυμερών, Ινστιτούτο Χημικών Διεργασιών & Ενεργειακών Πόρων, ΕΚΕΤΑ

 

Όλγα Καμμώνα

Χημικός Μηχανικός, PhD

Κύρια Ερευνήτρια, Εργαστήριο Μηχανικής Αντιδράσεων Πολυμερών, Ινστιτούτο Χημικών Διεργασιών & Ενεργειακών Πόρων, EKETA

 

ΣΟΥΛΤΑΝΑ ΜΑΡΙΑΝΟΥ

ΙΑΤΡΟΔΙΚΑΣΤΗΣ Α’ ΤΑΞΕΩΣ

ΙΑΤΡΟΔΙΚΑΣΤΙΚΗΣ ΥΠΗΡΕΣΙΑΣ ΑΘΗΝΏΝ

 

Η  κακοποίησης των ανηλίκων είναι μάλλον το σοβαρότερο πρόβλημα και μάλιστα συχνά ενδεικτική της όλης νοοτροπίας και στάσεως της κοινωνίας απέναντι στην νεαρή ηλικία. Αυτό το σύνδρομο δεν αποτελεί πεδίο μίας και μόνης Ιατρικής ειδικότητος, αλλά άμεσα ή έμμεσα αφορά το σύνολο των ιατρικών ειδικοτήτων, άλλους  επαγγελματίες  Υγείας (ψυχολόγους ,κοινωνικούς λειτουργούς κ.λ.π) αλλά και τους εκπαιδευτικούς φορείς. Γι’ αυτό είναι καθήκον όλων των παραπάνω η ευαισθητοποίηση τους για την έγκαιρη διάγνωση και πολυεπίπεδη αξιολόγηση των επιπτώσεων του συνδρόμου αυτού τόσο στα μεμονωμένα άτομα όσο και στο κοινωνικό σύνολο.

Οι τέσσερεις  επικαλυπτόμενες κατηγορίες της κακοποίησης των παιδιών είναι η σωματική κακοποίηση, η σεξουαλική κακοποίηση,  η  ψυχολογική κακοποίηση και η παραμέληση, με  μοναδικά χαρακτηριστικά και επιμέρους προσεγγίσεις η κάθε μία  για τη διάγνωση και τη διαχείριση τους [1].Περισσότερες από 3 εκατομμύρια αναφορές στις  αρχές προστασίας του παιδιού γίνονται  στις Η.Π.Α  κάθε χρόνο.[1].

Το σύνδρομο αυτό  παρατηρείται πιο συχνά σε περιπτώσεις οικογενειών κοινωνικά ή οικονομικά αποκλεισμένων, γονέων μικρής ηλικίας, με ψυχοσυναισθηματικές διαταραχές, ή εξαρτήσεις   από  ουσίες , γονέων με ατομικό  και οικογενειακό ιστορικό κακοποίησης    στην παιδική τους ηλικία, ή εκτέλεσης ποινικών αδικημάτων, αλλά και σε περιπτώσεις παιδιών με νοητική υστέρηση, υπερκινητικότητα , ή με κάποια συγγενή ανωμαλία που προκαλεί δυσμορφία. [1.2]

 Οι γενικές αρχές της  αναγκαίας επείγουσας παρέμβασης στο σύνδρομο κακοποιημένου παιδιού περιλαμβάνει  μία  σειρά διαγνωστικών , θεραπευτικών μέτρων και εν τέλει προληπτικών μέτρων . Αυτά εμπεριέχουν   σε κάθε περίπτωση  την υπόνοια κακοποίησης, την επιβεβαίωση της  διάγνωσης, τη θεραπεία των τραυματισμών, τα θέματα ασφάλειας, την υποβολή εκθέσεων για την κατάλληλη προστασία του παιδιού στους οργανισμούς ,  την επιβολή του νόμου, την θεραπεία και την επανεξέταση , αλλά  και  την μελλοντική ψυχιατρική παρακολούθηση   [1].

Οι κακώσεις  στο σύνδρομο αυτού προκαλούνται συνήθως  από έναν ενήλικα που φροντίζει το παιδί και μπορεί να είναι γονέας  ή κάποιος  άλλος συγγενής, ή μη.  Τις περισσότερες φορές (όχι  πάντα) υπάρχουν εξωτερικά σημεία κακοποίησης   (μώλωπες, εκδορές, εγκαύματα από τσιγάρο, κ.α) παρότι ενίοτε αυτές δεν είναι ορατές , ύπαρξη ενδοκράνιας αιμορραγίας (του τύπου του επισκληριδίου αιματώματος ή της διάχυτης εγκεφαλικής βλάβης [εκδήλωση με ευερεθιστότητα, σπασμούς  ή και κώμα]) .Συχνά οι κακώσεις αφορούν και άλλα συστήματα όπως το πεπτικό (με σημεία διάτρησης , απόφραξης , ή αιμορραγίας που μπορεί να οδηγήσουν σε shock και σηψαιμία, εάν δεν διαγνωστούν εγκαίρως) [1,2,] .

 Υπόνοια για το σύνδρομο μας θέτουν η ύπαρξη σημείων  όπως οι παλαιότερες εκδορές σε διάφορα στάδια επούλωσης, ή  οι εκχυμώσεις  σε διάφορα στάδια αποδρομής, τα σημάδια από δάγκωμα, τα εγκαύματα από καυτό νερό, ή από τσιγάρο, αλλά και τα εγκαύματα τριβής από περίδεση, τα  εγκαύματα από οικιακό σίδερο και  η αιμορραγία κάτω από το τριχωτό της κεφαλής λόγω  ισχυρής έλξης   των μαλλιών. Επίσης έχουν περιγραφεί και  κατάγματα στις πλευρές (ειδικά κάτω των 3 ετών [έντονη συσχέτιση ]) , στην κλείδα,  γραμμοειδή , κατάγματα  κρανίου,  κατάγματα  μηριαίου  και το βραχιονίου   (τα τελευταία  ιδίως σε μικρά  παιδιά ) συχνά σε διάφορα στάδια επουλώσεως.  Οσον αφορά τον οφθαλμό οι κακώσεις μπορεί να είναι του τύπου  του οιδήματος  ή της περιοφθαλμικής  εκχύμωσης της  αποκόλληση ή  της διάλυσης του αμφιβληστροειδούς, του τύπου του καταρράκτη ή της υπεξάρθρωσεως του φακού, της τραυματική μυδρίασης της κόρης, του αιφνίδιου στραβισμού, της θολερότητος του κερατοειδους, των ελλειμμάτων του επιθηλίου του κερατοειδούς  και της ατροφίας του οπτικού νεύρου. Δέον να ληφθεί υπ’όψιν ‘ότι οι βλάβες στα μάτια ή τον εγκέφαλο, δεν είναι πάντοτε πλήρως αναστρέψιμες  και μπορεί να παραμείνει κάποιος βαθμός οπτικής δυσλειτουργίας)  [1,3].

Τα ανωτέρω καθιστούν σαφή την ανάγκη γιατί όταν υπάρχει ανάλογη υπόνοια του συνδρόμου,  να εξετάζεται συνολικά όλο το σώμα ακόμη και τα γεννητικά όργανα  και μάλιστα συχνά από ιατρούς πέραν της μίας ειδικότητος .  Η  παραπάνω υπόνοια πρέπει να ενισχύεται όταν ισχύουν μία η περισσότερες από τις παρακάτω προυποθέσεις :  όταν  ένα παιδί προσκομίζεται με  πολλαπλές ανεξήγητες  κακώσεις (εκδορές, οιδήματα , κατάγματα, δερματικές ουλές και τραύματα σε διαφορετικά στάδια επούλωσης), ή κακώσεις μη συμβατές με το ληφθέν ιστορικό του τραυματισμού του , ταυτόχρονες κακώσεις στο πρόσθιο και οπίσθιο τμήμα του σώματος του,  ή το δεξιό και αριστερό ημιμόριο αυτού , αλλά και σε κακώσεις  φέρουσες το σχήμα του αντικειμένου προκλήσεως, ή  κακώσεις σε περιοχές του σώματος που είναι λίαν σπάνιο έως αδύνατο να προκληθούν από  πτώσεις [φυσιολογικός αντιδραστικός μηχανισμός προφύλαξης].  Τέλος η ύπαρξη   σημαντικής καθυστέρησης από την ώρα του τραυματισμού  έως την προσέλευση και οι  ασαφείς ή οι μεταβαλλόμενες  περιγραφές από τους οικείους όσον αφορά  τις συνθήκες του  τραυματισμού βοηθούν συχνά στην διάγνωσή του συνδρόμου. [1, 3]

Πέρα όμως από τις επιπτώσεις της παιδικής κακοποίησης σε σωματικό επίπεδο υπάρχουν και οι αρνητικές επιδράσεις αυτής στην ψυχική σφαίρα με εκδήλωση συμπεριφορικών και συναισθηματικών προβλημάτων και κυρίως  επιθετικότητος ή σπανιότερο παθητικής συμπεριφοράς, υπερκινητικότητος, πλημμελούς ελέγχου των παρορμήσεων, έλλειψης αυτοεκτίμησης , δυσπιστίας, άγχους, καταθλίψεως αναπτυξιακής υστέρησης  και σπάνια  αυτοκτονίας, αλλά και  με δυσκολίες όσον  αφορά την  μετέπειτα ζωή  των ατόμων αυτών  και τις  σχέσεις τους .

Η κλινική υπόνοια θα απαιτήσει εργαστηριακούς ελέγχους (γενική εξέταση αίματος και  ούρων, εξετάσεις πηκτικού μηχανισμού, δεικτών ηπατικής λειτουργίας ,έλεγχο για αίμα στα κόπρανα κ.α) καθώς και απεικονιστικούς ελέγχους [απλή ακτινογραφία ολοκλήρου του σκελετού ιδίως σε παιδιά κάτω των 2ετών) ή στις περιοχές άλγους στα μεγαλύτερα παιδιά ], δυναμένη κατά περίπτωση να απαιτήσει περαιτέρω εξειδικευμένες εξετάσεις (ανάγκη αξονικών ή μαγνητικών τομογραφιών και σπινθηρογραφημάτων). Τέλος η λήψη φωτογραφιών όλων των κακώσεων είναι απαραίτητη.

Πριν όμως τεθεί  η  διάγνωση του κακοποιημένου παιδιού πρέπει σαφώς να αποκλεισθούν άλλες παθολογικές αιτίες  ενίοτε προυπάρχουσες που δίνουν παραπλήσια κλινική εικόνα , όπως ο   τραυματισμός , η ιδιοπαθής θρομβοκυττοπενική πορφύρα, η λευχαιμία, η μηνιγγίτιδα ή η εγκεφαλίτιδα, η επιληψία, η ραβδομυόλυση , η έλλειψη βιταμίνης D , η τοξικότητα από σαλικυλικά ,ο αιφνίδιος θάνατος βρέφους  (θάνατος λίκνου),   άλλα και αίτια, για να προληφθούν  νομικά προβλήματα [1,3].

Οι θεράποντες ιατροί πρέπει να συντάξουν γνωμάτευση /ιατρική έκθεση στις αρχές κατόπιν ενημέρωσης συνήθως των γονέων γι’ αυτή την αναφορά. Επειδή συχνά υπάρχει και συζυγική βία επιπρόσθετα το ενδεχόμενο αυτό πρέπει  να ερευνάται  και ειδικότερα όταν αυτή λαμβάνει χώρα  παρουσία του παιδιού,  και ομοίως να αντιμετωπίζεται.

Στην Ελλάδα οι Ιατροδικαστικές Υπηρεσίες του Υπουργείου Δικαιοσύνης,  όπου υπάρχουν,  είναι αυτές  που επιλαμβάνονται αυτών των περιστατικών σε συνεργασία με τις Αστυνομικές Αρχές (Τμήμα Ανηλίκων) και την Εισαγγελία Ανηλίκων,  κατόπιν εγγράφου εντολής εξετάσεως των τραυματιών αυτών.

Συμπερασματικά η ευαισθητοποίηση ολοκλήρου της κοινωνίας για την πρόληψη του συνδρόμου  αυτού, καταδεικνύεται με τον καλύτερο τρόπο στην φράση της  Unicef :Εάν δεν επενδύσουμε στα παιδιά, όλα τα βασικά και μακροπρόθεσμα προβλήματα της ανθρωπότητας θα παραμείνουν βασικά και μακροπρόθεσμα.

 

Βιβλιογραφία

http://emedicine.medscape.com/article/800657-overview

http://definitions.uslegal.com/b/battered-child-syndrome/

 http://www.euroclinic.gr/arthro.aspx?lang_id=1&article_id=129

https://www.childwelfare.gov/pubs/issue_briefs/cm_prevention.pdf

 

 

 

ΗΡΓΗΣ ΑΡΓΥΡΗΣ

MSc στη Διοίκηση Πολιτισμικών Μονάδων

Ph.D στην Εκπαίδευση Κωφών

 

Η έννοια της Ποιότητας στην Υγεία είναι δύσκολο να προσδιοριστεί καθώς σημαίνει διαφορετικά πράγματα  και έχει διαφορετικές αναγνώσεις. Η πολυπλοκότητα των παραγόντων που επηρεάζουν την ποιότητα υγείας καθιστά δύσκολη την αποδοχή ενός ορισμού που θα δημιουργούσε το πλαίσιο εφαρμογής στρατηγικών και τακτικών για την ικανοποίηση, τόσο εκείνων που εμπλέκονται ενεργά στο πεδίο της δημόσιας υγείας όσο και των αποδεκτών της, ασθενών και επισκεπτών  (Κουτούζης, 1999).

Η έννοια της ποιότητας στην Υγεία είναι ένας όρος ακαδημαϊκός, δάνειο των οικονομικών επιστημών, ο οποίος άρχισε να γίνεται γνωστός με την εισαγωγή της Διοίκησης της Ολικής Ποιότητας, μιας νέας φιλοσοφίας στη διαχείριση και διοίκηση των  μονάδων υγείας. Η έννοια της ποιότητας επεκτάθηκε και μέσα στη μονάδα υγείας με στρατηγικές και τακτικές καλύτερης οργάνωσης και διαχείρισης των ιατρικών μεθόδων, του ιατρικού χρόνου, τη μέτρηση αξιολόγησης και βελτίωσης της προόδου των παροχών υγείας και την εισαγωγή ιατρικού και νοσηλευτικού προσωπικού  σε λογικές συνεχούς βελτίωσης του έργου τους.

 Επίσημα στο Υπουργείο Υγείας δεν υπάρχει ένας ορισμός της έννοιας ≪Ποιότητα στην Υγεία≫ δηλ. πώς ορίζεται και πώς μπορεί να επιτευχθεί. Κατ΄ επέκταση λείπει ο προσδιορισμός της έννοιας της ≪Μονάδας Ποιότητας Υγείας≫ και το στρατηγικόσχέδιο που θα υπόσχονταν την υλοποίηση του. Οι υπεύθυνοι σχεδιασμού των ιατρικών και νοσηλευτικών μεταρρυθμίσεων συχνά σχεδιάζουν ερήμην του ιατρικού και νοσηλευτικού προσωπικού ενώ απουσιάζει η επιμόρφωση σε θέματα υγείας και ποιότητας υγείας.

Η ≪ποιότητα≫ ως απόλυτη έννοια έχει συνδεθεί με τη φύση του καλού, της ομορφιάς και της αλήθειας καθώς επίσης, με το υψηλό κόστος, τα υψηλά πρότυπα και την τάση να αγγίζει την τελειότητα. Στην υγεία συνδέεται με την παροχή υπηρεσιών και εκπαιδευτικών προγραμμάτων που εξασφαλίζουν, την επαγγελματική αποκατάσταση και την καταξίωση, κοινωνική και προσωπική. Αυτή η ερμηνεία της ≪ποιότητας στην υγεία≫ εκτρέπεται από τους μακροπρόθεσμους στόχους, οι οποίοι αποτυπώνονται στην παιδεία και την κουλτούρα των πολιτών ενός κράτους. Στο πλαίσιο αυτό ≪η Ποιότητα στην Υγεία≫ ερμηνεύεται ως ανταγωνισμός, προσωπικό όφελος, αγνοώντας την απαίτηση για συνεχή βελτίωση παροχής υπηρεσιών που διατηρούν υψηλά τα ανθρωπιστικά ιδεώδη της παιδείας και θα εναρμονίζονται με τις ανάγκες και τα ≪θέλω≫ της εποχή. (Ξηροτύρη- Κουφίδου, 2001).

Η ποιότητα ως όρος των οικονομικών επιστημών έχει οριστεί ποικιλοτρόπως παρουσιάζοντας τις διάφορες πτυχές της. Για τον Juran η ≪ποιότητα είναι η καταλληλότητα προς χρήση≫ για τον Deming ≪η ποιότητα είναι η συμμόρφωση του προϊόντος στις απαιτήσεις του πελάτη≫ για τον Feigenbaun η ≪ποιότητα έχει σχέση με το μάρκετινγκ, την τεχνολογία, την κατασκευή και την συντήρηση μέσων των οποίων το προϊόν ή η υπηρεσία ικανοποιεί τις προσδοκίες του πελάτη≫ (παρατίθενται στο Ζαβλανός, 2003 σελ. 27). Υπάρχουν και άλλοι ορισμοί που θέτουν ως στόχο άλλοτε το οικονομικό όφελος και άλλοτε την ικανοποίηση του πελάτη. Όμως, η μεταφορά και η ερμηνεία της ποιότητας όπως παρουσιάζεται τις οικονομικές επιστήμες θα δημιουργούσε στη διοίκηση των μονάδων υγείας λογικές και πρακτικές που βρίσκουν εφαρμογή στις επιχειρήσεις και θα υποβίβαζε το αγαθό της Υγείας και της εκπαίδευσης του προσωπικού σε προϊόν προς χρήση. Από την άλλη, υπάρχουν χαρακτηριστικά της ποιότητας όπως αυτά ορίζονται από τις οικονομικές επιστήμες, που μπορούν ενσωματωθούν στις δημόσιες μονάδες υγείας και έχουν σχέση με την μέτρηση της απόδοσης των μονάδων υγείας και της ικανοποίησης που λαμβάνουν από αυτά, ιατροί, νοσηλευτές, νοσηλευόμενοι και επισκέπτες.

Τις δυο αυτές παραμέτρους, τη μέτρηση απόδοσης των δημοσίων μονάδων  υγείας και της ικανοποίησης των αποδεκτών, τις προσδιορίζει με σαφήνεια η Ολική Ποιότητα στην Υγεία, μια νέα φιλοσοφία που έχει ως συστατικό στοιχείο τη συνεχή βελτίωση των υποδομών  των ιατρικών και νοσηλευτικών υπηρεσιών μέσα από ένα πλαίσιο στρατηγικών σχεδίων, τακτικών, προγραμματισμού και υλοποίησης, ξεκινώντας από τον προσδιορισμό του σκοπού που έχει θέσει η ιατρική μονάδα ή η μονάδα υγείας (Καφίρη-Γιακουμάκη, 1996).

 

Η Ολική Ποιότητα και Ποιότητα Υγείας

Η ≪Ολική Ποιότητα στην Υγεία≫ είναι μια νέα φιλοσοφία στη διοίκηση και τη διαχείριση της  μονάδας υγείας που προωθεί τον ολικό μετασχηματισμό της. Πρόκειται για μια προσπάθεια για συνεχή βελτίωση της παρεχομένης ιατρικής και νοσηλευτικής υπηρεσίας σε όλους τους τομείς. Είναι επένδυση με μακροπρόθεσμα οφέλη και ξεκινά από το σύνολο του προσωπικού της μονάδας υγείας, και η εφαρμογή της στηρίζεται σε ένα περιβάλλον το οποίο ενθαρρύνει τη συμμετοχή και την προσφορά όλων. Ο τρόπος με τον οποίο υλοποιείται δημιουργεί πολλές προϋποθέσεις για αξιοποίηση πόρων, υλικών και ανθρωπίνων (Καφίρη-Γιακουμάκη, 1996).

 

Η «Ολική Ποιότητα στην Υγεία» δίδει ιδιαίτερη έμφαση στην ευθύνη της ποιότητας. Διαφοροποιείται από τη φιλοσοφία της κλασσικής διοίκησης και διαχείρι-

σης που ήθελε η ευθύνη να ανήκει στον διευθυντή ή σε μια ολιγομελή ομάδα που ασκεί διοίκηση και διαχείριση. Θεωρεί αξιωματική αρχή, ότι ο άνθρωπος από την φύση του είναι προορισμένος να κάνει σωστά τη δουλειά του. Στηριζόμενη σε αυτή την αρχή αξιοποιεί το ανθρώπινο δυναμικό και το καθιστά πρωταγωνιστή στη διοίκηση και διαχείριση. Η ατομική προσφορά, συμμετοχή και θέληση είναι αποτέλεσμα καλής διαχείρισης και η ποιότητα στο σύνολο της γίνεται ευθύνη όλων (Ξηροτύρη-Κουφίδου, 2001).

 

Η «Ολική Ποιότητα στην Υγεία» θεωρεί τον έλεγχο ως βασική προϋπόθεση στη διοίκηση και διαχείριση. Ο έλεγχος στην ποιότητα της Υγείας πραγματοποιείται σε όλα τα στάδια της ιατρικής και νιοσηλευτικής  διαδικασίας και αποσκοπεί στη διόρθωση ελλείψεων κατά τη δημιουργία εκπαιδευτικών προγραμμάτων ή υπηρεσιών. Η μη ποιότητα μπορεί να εντοπισθεί κατά τη διάρκεια σχεδιασμού των εκπαιδευτικών προγραμμάτων ή υπηρεσιών οπότε οι αδυναμίες εντοπίζονται πριν την εφαρμογή τους και είναι δυνατή κάθε παρέμβαση (εσωτερικός έλεγχος). Όμως, ελαττώματα και αδυναμίες μπορούν να εντοπιστούν και κατά τη διάρκεια που τα εκπαιδευτικά προγράμματα και οι υπηρεσίες είναι σε ισχύ (εξωτερικός έλεγχος). Στην περίπτωση αυτή το ρίσκο είναι μεγαλύτερο καθώς υπάρχει κίνδυνος να προκληθεί δυσαρέσκεια τόσο από την πλευρά του ιατρικού και νοσηλευτικού προσωπικού που συμμετέχει στην υλοποίηση των προγραμμάτων όσο και από την πλευρά του κοινού -αποδέκτη των υπηρεσιών- που μπορεί να είναι νοσηλευόμενοι και επισκέπτες, με κίνδυνο απώλειας μέρους της επίσκεψης τους. Ο έλεγχος στην Ολική Ποιότητα έχει την μορφή της πρόληψης με στόχο την οικονομία χρόνου, κόστους και ταχύτητας παρέμβασης σε περιπτώσεις που διαπιστωθεί κάποια έλλειψη ή αδυναμία.

 Η «Ολική Ποιότητα στην Υγεία» είναι η ποιότητα του ανθρώπου ανεξάρτητα από το πόστο που κατέχει, είτε βρίσκεται σε διοικητική θέση, είτε είναι σύμβουλος, γιατρός ή νοσηλευτής. Η ποιότητα αυτή αντανακλάται στις καθημερινές επαγγελματικές σχέσεις και προϋποθέτει αλλαγή εργασιακής νοοτροπίας, διάθεση για ποιοτική και καινοτόμα εργασία και καλλιεργείται όταν υπάρχει κλίμα επικοινωνίας και εμπιστοσύνης, ώστε το συνολο του προσωπικού της μονάδας υγείας να μπορεί να επισημένει τα προβλήματα του εθνικού συστήματος υγείας και να αναλαμβάνει πρωτοβουλίες για την επίλυση τους.

 Η «Ολική Ποιότητα στην Υγεία» είναι μια νέα μορφή διοίκησης και διαχείρισης όπου η ποιότητα αποτελεί ανταγωνιστικό πλεονέκτημα που επηρεάζει μακροπρόθεσμα τόσο τον ιδιωτικό όσο και το δημόσιο τομέα Με βασική αρχή τη ≪συνεχή βελτίωση≫ υπάρχει μια σειρά παραμέτρων όπως  η επικοινωνία, το προσωπικό και το περιβάλλον που ενδεχομένως να επηρεάσουν την ποιότητα. Όμως η ποιότητα στην εκπαίδευση του προσωπικού μπορεί να προκαλέσει αλυσιδωτές αντιδράσεις- βελτίωση της ποιότητας-αύξηση της παραγωγικότητας-μείωση των περιττών δαπανών- ανταγωνιστικότητα- μεγαλύτερη απόδοση των επενδύσεων. Άλλωστε η εκπαίδευση και η παιδεία είναι μια επένδυση με μακροπρόθεσμα οφέλη και έχει αντίκτυπο σε όλους τους τομείς της κοινωνικής και οικονομικής ζωής. 

 

Η Διοίκηση Ολική Ποιότητα στην Ελληνική Πραγματικότητα

Η Διοίκηση Ολικής Ποιότητας είναι μια καινούργια φιλοσοφία διοίκησης της οικονομικής ή  μονάδας υγείας, η οποία στηρίζεται στην αρχή της συνεχούς βελτίωσης. Πολλά από τα στοιχεία της πηγάζουν από την κουλτούρα των Ιαπώνων οι οποίοι την εφήρμοσαν ως τακτική για να αντιμετωπίσουν το διεθνή επιχειρηματικό ανταγωνισμό. Οι Ιάπωνες έθεταν σαν αρχή την ποιότητα μέσα από την συνεχή βελτίωση. Η πρακτική αυτή δεν ήταν ξένη από την καθημερινή πρακτική προσήλωσης και βελτίωσης της εργασίας τους (Καφίρη-Γιακουμάκη, 1996).

 Στην ελληνική πραγματικότητα, η Διοίκηση της Ολικής Ποιότητας είναι γνωστή στις οικονομικές επιστήμες, και περιορίζεται σε ορισμένες επιχειρήσεις, χωρίς τα αποτελέσματα της να έχουν την αναμενόμενη διασπορά. Στις μονάδες Υγείας παραμένει άγνωστη και ίσως ξένη γιατί η υιοθέτηση και η εφαρμογή της απαιτεί αλλαγή νοοτροπίας, συλλογική συμμετοχή και επαγγελματισμό.

 Στον ιδιωτικό τομέα, η υιοθέτηση και η εφαρμογή της Ολικής Ποιότητας φαίνεται να κερδίζει οπαδούς, καθώς ο ανταγωνισμός στηρίζεται στην ποιότητα των αγαθών και υπηρεσιών και στην ικανοποίηση του κοινού. Μεγάλες επιχειρήσεις και όμιλοι που φιλοδοξούν να παραμείνουν στην αγορά γνωρίζουν ότι το κοινό στο οποίο απευθύνονται είναι απαιτητικό ενημερωμένο και αναζητά αγαθά και υπηρεσίες ανάλογες των προσδοκιών του. Μεγάλοι ιδιωτικοί όμιλοι γνωρίζουν ότι η παραμονή τους στην αγορά θα εξαρτηθεί άμεσα από την ποιότητα των υπηρεσιών που παρέχουν και το αντίκρισμα που έχουν τα αγαθά τους στην αγορά εργασίας (Ζαβλανoς, 2003).

 Η αναζήτηση της ποιότητας αγαθών και υπηρεσιών στην ελληνική πραγματικότητα συμπίπτει με τον κατακλυσμό προϊόντων και υπηρεσιών, η αξιοπιστία των οποίων αμφισβητείται, χαρακτηρίζονται από την μικρή διάρκεια χρήσης- ζωής, στηρίζονται στην αρχή της ποσότητας, έχουν την ταυτότητα του καταναλωτικού προϊόντος και στηρίζονται στην προβολή και τις αρχές της διαφήμισης (Κουτούζης, 1999).

Η Ολική Ποιότητα Διοίκησης, στην ελληνική πραγματικότητα και δη στον ιδιωτικό τομέα, φαίνεται να λειτουργεί ως δεξαμενή άντλησης στοιχείων-αρχών που εγγυώνται την βιωσιμότητα της επιχείρησης- ομίλου, την αξιοπιστία της στην αγορά και την παροχή βελτιωμένων αγαθών και υπηρεσιών.

 Στο δημόσιο τομέα, οι συνθήκες είναι διαφορετικές και κάθε αλλαγή, μετασχηματισμός και μεταρρύθμιση συναντά αντίδραση, αντίσταση και μετάθεση στο μέλλον. Τις δυσκολίες θα πρέπει να τις αναζητήσουμε στην ιδιοσυγκρασία μας ως λαός και σε στοιχεία που χαρακτηρίζουν την κουλτούρα μας, όπως αυτή διαμορφώθηκε από την ίδρυση του νεοελληνικού κράτους. Σίγουρα τα στοιχεία αυτά αναπαράγονται από πολιτικούς θεσμούς και μηχανισμούς, από καθυστικίες νοοτροπίες

και την κουλτούρα της καθημερινότητας. Η συνεχής βελτίωση που θεωρείται βασική αρχή την Ολική Ποιότητα συναντά συμπαγή δίπολα νοοτροπιών που καθιστούν την εφαρμογή της στη δημόσια διοίκηση δυσχερή. Ενδεικτικά αναφέρουμε την ≪αξιοκρατία-αναξιοκρατία≫, τον ≪λαϊκισμός-αυταρχισμός≫, την ≪αξιολόγηση–μη αξιολόγηση≫ την ≪κομματικοποίηση-αποκλεισμός≫ την ≪ επιμόρφωση- μη επιμόρφωση≫ την ≪ουσιαστική ετοιμότητα-πιστοποίηση≫ την ≪καινοτομία- γραφειοκρατική διεκπεραίωση≫.

 Αυτά τα δίπολα δημιουργούν το γενικό περίγραμμα της ελληνικής δημόσιας διοίκησης και ακυρώνουν κάθε προοπτική συνεχούς βελτίωσης και Ολικής Ποιότητας Διοίκησης. Θεωρητικά και πρακτικά το μοντέλο διοίκησης που συναντούμε στις δημόσιες υπηρεσίες αντανακλά στις αρχές που ανέπτυξε ο Taylor, στο οποίο ο εργαζόμενος είναι επιφορτισμένος με τη διεκπεραίωση ενός τμήματος της εργασίας χωρίς να έχει λόγο στη βελτίωση και την πορεία του αγαθού ή της υπηρεσίας.

Η διοίκηση, με την ιεραρχική της δομή αξιολογεί και δίνει οδηγίες, εντολές και κατευθύνσεις σχέδια και προγράμματα για να επιτευχθούν οι στόχοι που έχουν τεθεί. Στην πράξη λαμβάνονται αποφάσεις χωρίς να υπολογίζονται οι πραγματικές συνθήκες και αποκλείονται από αυτή την διαδικασία σημαντικοί παράμετροι που επηρέαζαν την ποιότητα των αγαθών ή των υπηρεσιών που προσφέρονται (Ξηροτύρη- Κουφίδου, 2001).

 Ο Ζαβλανός (2003) ορίζει την Διοίκηση Ολικής Ποιότητας ως την ≪αμοιβαία συνεργασία όλων των ατόμων μέσα στον οργανισμό για την πραγματοποίηση των επιχειρηματικών διαδικασιών ώστε να παραχθούν προϊόντα και υπηρεσίας που ικανοποιηθούν τις ανάγκες και τις προσδοκίες των πελατών≫ (σελ. 30). Στις  μονάδες υγείας και τους οργανισμούς, οι ≪επιχειρηματικές διαδικασίας» αντιστοιχούν στις ≪ιατρικές και νοσηλευτικές  ενέργειες≫ για την προσφορά αγαθών και υπηρεσιών που διασφαλίζουν την Ποιότητα της Υγείας καλλιεργούν την αγωγή και προωθούν την παιδεία και τον πολιτισμό. Και όλα αυτά σε ένα κλίμα ελευθερίας και δημιουργίας, που ικανοποιεί γιατρούς, νοσηλευτές διοικητικό προσωπικό νοσηλευόμενους και επισκέπτες. Για να επιτευχθούν αυτά, η Διοίκηση Ολικής Ποιότητας, διέπεται από ένα σύνολο αρχών που αναφέρονται στη συνεχή βελτίωση, στο ομαδικό πνεύμα εργασίας, στην συμμετοχή και επαγγελματική ανάπτυξη των εκπαιδευτικών, στην εκπαίδευση και επιμόρφωση τους, στην ενεργή συμμετοχή  του συνόλου των εμπλεκομένων σε μια μονάδα υγείας σε κάθε διαδικασία, στην αξιοποίηση του δυναμικού των γιατρών νοσηλευτών και διοικητικού προσωπικού και τέλος στην έντιμη επαγγελματική στάση των γιατρών και νοσηλευτών στην πορεία για συνεχή βελτίωση της ιατρικής- νοσηλευτικής  τους μονάδας.

 

Ολική Ποιότητα, Ποιότητα Υγείας και Ελληνική Νοηματική Γλώσσα

Η «Ολική Ποιότητα στην Ελληνηική Νοηματική Γλώσσα» αποτελεί πρόκληση και στοίχημα καθώς η διοίκηση αυτών των  μονάδων υγείας καλείται να διαχειριστεί ζητήματα επικοινωνίας στην Νοηματική που απαιτούν εξειδικευμένη γνώση, να καλλιεργήσει νοοτροπίες και λογικές διεπιστημονικής συνεργασίας σε συνάδελφους που προέρχονται από διαφορετικούς επαγγελματικούς κλάδους, να πείσει τους Κωφούς  και τους διερμηνείς τους για τη συνεργασία και την εμπλοκή τους και τέλος να απευθυνθεί σε κωφούς, στους οποίους η ιδιαιτερότητα της δυσκολίας τους, απαιτεί κατάλληλα προσιτά και ποιοτικά προγράμματα επικοινωνίας και παρέμβασης (Χατζηπαντελή, 1999).

Στο πλαίσιο αυτό, η «Ολική Ποιότητα στην Ελληνική Νοηματική Γλώσσα» ακούγεται αρκετά φιλόδοξη καθώς η επιτυχία της θα κριθεί από την ποιότητα επικοινωνίας στη νοηματική στη μονάδας υγείας, την ποιότητα της αντίληψης και συμπεριφοράς σε ζητήματα συλλογικής προσπάθειας και συνεργασίας, και την αλλαγή νοοτροπίας και στάσης απέναντι σε θέματα που αφορούν την επικοινωνία στη νοηματική, στη διαχείριση και διοίκηση.

Τα ερωτήματα τα οποία τίθενται είναι:

• Ποιος έχει την ευθύνη για την ποιότητα της επικοινωνίας στην Ελληνική Νοηματική Γλώσσα στη συγκεκριμένη μονάδα υγείας;

• Ο έλεγχος, ως βασική προϋπόθεση της Ολικής Ποιότητας, με ποιο τρόπο πραγματοποιείται και από ποιους;

• Τι περιλαμβάνει η «Ολική Ποιότητα στην Ελληνική Νοηματική Γλώσσα στην Μονάδα Υγείας»;

Θα προσπαθήσουμε να παρουσιάσουμε και να σχολιάσουμε τις παραμέτρους και τις μεταβλητές που επηρεάζουν το σχεδιασμό και την εφαρμογή της Ολικής Ποιότητας στις  μονάδες  υγείας που εχουν στραμμένο το ενδιαφέρον τους στην ποιότητα επικοινωνία με τους Κωφούς.

 

Ευθύνη

Η ποιότητα στην μονάδα υγείας είναι αποτέλεσμα συλλογικής προσπάθειας, δεν

εξαρτάται από το ατομικό ενδιαφέρον και δεν έχει αθροιστικό αλλά επιμεριστικό

χαρακτήρα. Αυτό σημαίνει ότι η κακής ποιότητας παροχή υπηρεσιών  π.χ. η κακή ποιότητα επικοινωνίας στην νοηματική  δεν μπορεί να αντισταθμιστεί με την υψηλή ποιότητα ενός άλλου τμήματος π.χ., νοσηλευτικής στήριξης. Όσο σύνθετη και πολύ-

πλοκη είναι η επικοινωνία στην Ελληνική Νοηματική Γλώσσα τόσο αυξάνεται ο κίνδυνος, της μη ποιότητας. Υπάρχουν πολλοί παράγοντες που επηρεάζουν τις υπηρεσίες και την επικοινωνία με τον κωφό νοσηλευόμενο ή τον κωφό επισκέπτη σε μια μονάδα υγείας. Θα παραθέσουμε μια σειρά από παραμέτρους που θέτουν σε κίνδυνο την Ολική Ποιότητα στην Ελληνική Νοηματική Γλώσσα.

 

• Οι προδιαγραφές υπηρεσιών ή επικοινωνίας στη νοηματική δεν είναι σαφείς

και ο καθένας τις ερμηνεύει με τον τρόπο του. Η έλλειψη διεπιστημονικού πνεύ-

ματος μεταξύ του ιατρικού-νοσηλευτικού προσωπικού και των διερμηνέων της Ελληνικής Νοηματικής Γλώσσας, οι διαφορετικές προσεγγίσεις επηρεάζουν την επικοινωνία, με κίνδυνο την Ολική Ποιότητα.

• Η υποδομή και η ταυτότητα της μονάδας υγείας. π.χ η δύσκολη προσβασιμότητα λόγω προβλημάτων επικοινωνίας αποτελεί δείκτη ποιότητας στην μονάδα υγείας.

• Η απουσία διερμηνέων της Ελληνικής Νοηματικής Γλώσσας

• Η προσπάθεια αύξησης των υπηρεσιών υγείας  χωρίς το ανάλογο ενδιαφέρον για την ποιότητα των υπηρεσιών στην νοηματική.

• Ελλιπής και κακή εκπαίδευση του προσωπικού σε θέματα επικοινωνίας στην Ελληνική Νοηματική Γλώσσα. Την τελευταία δεκαετία, οι σύγχρονες προσεγγίσεις και αλλαγές που προτείνονται σε θέματα επικοινωνίας έρχονται σε αναντιστοιχία με την ενημέρωση επιμόρφωση και μετεκπαίδευση του προσωπικού των μονάδων υγείας των Κωφών.

• Κακές υπηρεσίες που αφήνουν τους Κωφούς να περιμένουν στην ουρά της γραφειοκρατίας.

• Η ανεπαρκής επικοινωνία μεταξύ των διαφόρων ειδικοτήτων. Η ανεπαρκής επικοινωνία μπορεί να επεκταθεί σε επίπεδο διευθύνσεων μονάδων υγείας που συστεγάζονται, μεταξύ  γιατρών διαφορετικών ειδικοτήτων που εμπλέκονται στις μονάδες υγείας.

Όμως, η έννοια της συνεχούς βελτίωσης αφορά όλες τις δραστηριότητες και εκδη-λώσεις που προσδιορίζουν τη λειτουργία της μονάδας υγείας (αισθητική κτηρίων, ιατρικός και νοσηλευτικός εξοπλισμός, παρεχόμενες υπηρεσίες, υποστήριξη των Κωφών  και των παιδιών τους κ.τ.λ). Για το λόγο αυτό, η παρεχόμενη υπηρεσία οφείλει να λαμβάνει υπόψη την ειδική  ανάγκη  επικοινωνίας του κωφού και να υπόκειται στον έλεγχο και την αξιολόγηση.

 

Έλεγχος και αξιολόγηση

Ο έλεγχος αποτελεί βασική προϋπόθεση σε όλη τη διαδικασία της λειτουργίας των υπηρεσιών  στις μονάδες υγείας. Έχει την μορφή της αξιολόγησης και ο στόχος είναι να διορθωθούν πιθανές ελλείψεις και δυσλειτουργίες που έχουν παρατηρηθεί κατά τη διάρκεια λειτουργίας των ιατρικών και  νοσηλευτικών υπηρεσιών. Ο έλεγχος και η αξιολόγηση μπορεί να πραγματοποιηθούν κατά την πιλοτική εφαρμογή  προγραμμάτων υγείας  πριν ακόμη τα παραπάνω προγράμματα πάρουν την τελική τους μορφή ώστε να υπάρχει χώρος και χρόνος για αλλαγές και απαραίτητες τροποποιήσεις. Αυτή η μορφή έλεγχου και αξιολόγηση (αυτοέλεγχος-αυτοξιολόγηση) μπορεί να γίνει από τους ίδιους τους εμπεκόμενους ή τους υπευθύνους των προγραμμάτων υγείας και έχει την μορφή της πρόληψης. Ο αυτοέλεγχος, παρουσιάζει πλεονεκτήματα όπως οικονομία χρόνου και κόστους, ταχύτητα παρέμβασης αλλά και υπευθυνότητα. Ο έλεγχος και η αξιολόγηση των προγραμμάτων υγείας μπορεί να πραγματοποιηθεί και με την ολοκλήρωση των προγραμμάτων (τελικός έλεγχος-αξιολόγηση). Ο καλός σχεδιασμός, η οργάνωση και ο συντονισμός μπορούν να πετύχουν υψηλής ποιότητας προγράμματα και μειώσουν το κόστος διόρθωσης τους στις μονάδες υγείας.

 

Τι περιλαμβάνει

Η Ολική Ποιότητα στη Ελληνική Νοηματική Γλώσσα περιλαμβάνει ένα σύστημα αρχών και αξιών που η λειτουργίας τους θα επηρεάσει άμεσα την ποιότητα της επικοινωνίας στην Ελληνική Νοηματική Γλώσσα. Η ποιότητα της αντίληψης και της συμπεριφοράς του ιατρικού και του νοσηλευτικού  προσωπικού, η αλλαγή νοοτροπίας, η διάθεση για συλλογική εργασία, η διάθεση για ποιοτική εργασία η καλλιέργεια κλίματος εμπιστοσύνης και επικοινωνίας με τους Κωφούς αποτελούν τα εχέγγυα για συνεχή βελτίωση των προγραμμάτων υγείας και των υπηρεσιών που παρέχονται στις μονάδες υγείας.

 

Βιβλιογραφία

Ζευγαρίδης, Σ. (1990). Διοίκηση και Οργάνωση. Πανεπιστημιακές εκδόσεις, Θεσσαλονίκη

Καφίρη-Γιακουμάκη, Μ. (1996). Ολική ποιότητα: μια ευρωπαϊκή πρόκληση. Εφ. Ελευθεροτυ-πία 23/4/98

Κορρές, Γ. (2002). Οικονομία του Πολιτισμού. Τόμος Α’ ΕΑΠ Πάτρα

Κουτούζης, Μ. (1999). Γενικές Αρχές Μάνατζμεντ, Τουριστική Νομοθεσία και Οργάνωση Εργοδοτικών και Συλλογικών Φορέων. Ελληνικό Ανοικτό Πανεπιστήμιο, Πάτρα

Μπουραντάς, Δ. (1988). Αποτελεσματική οργάνωση επιχειρήσεων και οργανισμών. Εκδόσεις ΓΑΛΑΙΟΣ Αθήνα

Ξηροτύρη- Κουφίδου, Σ. (2001). Διοίκηση ανθρωπίνων πόρων: η πρόκληση του 21ου αιώνα στο εργασιακό περιβάλλον. Έκδοση 3η , Ανικούλα, Θεσσαλονίκη

Παπανίκου & Πόζιου (1993). Οργάνωση και Διοίκηση Επιχειρήσεων. Εκδόσεις. Aids Educational Consulting, Αθήνα

Τζωρτζάκης & Τζωρτζάκη (1992). Οργάνωση και Διοίκηση Επιχειρήσεων. Εκδόσεις συγγραφέων

Τσακλάκανος, Α. (1996). Εισαγωγή στην οικονομία των επιχειρήσεων. Εκδόσεις Αφοι Κυριακίδη, Θεσσαλονίκη – Αθήνα

Χατζηπαντελή, Π. (1999). Διοίκηση ανθρώπινου δυναμικού. Μεταίχμιο, Αθήνα

Bell, J., (1987). Doing Your Resarch Project. Open University Press. Milton Keynes.

Bryman, A. (1988). Quantity and quality in social research. London: Routledge.

Δ. Ματάμης

Διευθυντής ΜΕΘ, Νοσοκομείου Παπαγεωγίου Θεσσαλονίκης

 

Μια ενδονοσοκομειακή λοίμωξη, είναι μια λοίμωξη της οποίας η ανάπτυξη ευνοείται από το νοσοκομειακό περιβάλλον και οφείλεται σε ιούς, μύκητες και βακτηριακές λοιμώξεις. [1]

Οι πιο κοινές νοσοκομειακές λοιμώξεις είναι η μικροβιαιμία(βακτηριαιμία), η πνευμονία (π.χ., πνευμονία του αναπνευστήρα), οι λοιμώξεις του ουροποιητικού συστήματος και η λοίμωξη του χειρουργικού τραύματος.

Για την κατάταξη  μίας λοίμωξης  στις νοσοκομειακές απαιτείται να είναι άσχετη με την αρχική αιτία (ασθένεια) εισαγωγής  στο νοσοκομείο    και το χρονικό όριο  εκδήλωσής   της να  είναι οι πρώτες 48 ή περισσότερες ώρες μετά  την εισαγωγή ( αυτή δεν είναι  δηλαδή εκδηλωμένη  ούτε επωάζεται  κατά την στιγμή της εισαγωγής  στο νοσηλευτικό ίδρυμα)  ή  όταν η εκδήλωση  της λαμβάνει χώρα εντός 30 ημερών μετά το εξιτήριο.

Σημαντικοί επιβαρυντικοί παράγοντες για τις νοσοκομειακές λοιμώξεις  είναι η αυξημένη  συγκέντρωση του παθογόνου παράγοντα ( μεγάλος αριθμός  μικροοργανισμών)  η αυξημένη λοιμογόνος δύναμη αυτών ,αλλά  και η μειωμένη αντίσταση των  ασθενών  λόγω  καχεξίας ηλικιακών ορίων (νήπια-γέροντες), κακοηθείας [Καρκίνος, λευχαιμία, Σακχαρώδης διαβήτης, νεφρική ανεπάρκεια, AIDS ).  [2,3,4]

Οι νοσοκομειακές λοιμώξεις  αποτελούν ένα ιδιαίτερα ανησυχητικό  πρόβλημα   διότι σχετίζονται με αυξημένη νοσηρότητα (ήπια έως σοβαρή)  με αποτέλεσμα την παράταση  της νοσηλείας και την αύξηση του κόστους αυτής , την χρήση συνδυασμού αντιβιοτικών , την ανάπτυξη με την πάροδο του χρόνου  ανθεκτικότητος  σε αυτά  και  τέλος με την αυξημένη θνητότητα  του επιμολυνθέντος ασθενούς  αλλά και άλλων ασθενών ιδίως με καταστολή του ανοσοποιητικού.

Η πηγή των παθογόνων παραγόντων που σχετίζονται με λοίμωξη είναι πολυπαραγοντιακή  και ειδικά για την μονάδα εντατικής θεραπείας (ήδη από 20ετίας ) διεπιστώθη  ότι προέρχεται από  την αλλαγή της ενδογενούς  χλωρίδας  των ασθενών το 40% -60% λόγω της ενδονοσοκομιακής χρήσης αντιβιοτικών, από την επιμόλυνση μέσω των χεριών του προσωπικού το 20 % -40%, από τα αντιβιοτικά  που προκαλούν αλλαγές στην χλωρίδα το  20% -25%  και τέλος από άλλες μορφές (συμπεριλαμβανομένης  και της μόλυνσης του περιβάλλοντος) το 20% .

Αναλυτικά στα αίτια των νοσοκομειακών λοιμώξεων περιλαμβάνονται:[5,6,7,8]

Οι ασθενείς με νοσηλεία στο παρελθόν που έγιναν φορείς (π.χ σταφυλοκόκκου ανθεκτικού στην μεθικιλίνη) που συνεχίζουν να επισκέπτονται το νοσηλευτικο ίδρυμα.  

Η αυξημένη συγκέντρωση των ασθενών, η συχνή μεταφορά ασθενών από ένα τμήμα στο άλλο και  η νοσηλεία ασθενών αυξημένου κινδύνου με άλλους (π.χ  ασθενείς μονάδος [ΜΕΘ] νοσηλευόμενοι  μετά την έξοδό τους από αυτές  στον ίδιο θάλαμο με  εγκαυματίες και νεογνά).

H  νοσηλεία μεγάλου αριθμού ασθενών  των οποίων το ανοσοποιητικό σύστημα έχει αποδυναμωθεί (γεροντική ηλικία ,νήπια, HIV  ανοσοκατεσταλμένοι  ασθενείς κ.α).

Oι πολλές ιατρικές πράξεις που παρακάμπτουν  τους φυσικούς  προστατευτικούς φραγμούς του σώματος (φλεβοκαθετήρες, ουροκαθετήρες, βιοψίες,κεντρική φλεβική πίεση , διασωλήνωση κ.α κ.α).

To ιατρικό- παραιατρικό προσωπικό  που βρίσκεται σε διαρκή κίνηση από ασθενή σε ασθενή (νοσηλευτική φροντίδα ,κλινική εξέταση κ.α), παρέχοντας έτσι δυνατότητα  στους  παθογόνους παράγοντες για μετάδοση.

Tα ανεπαρκή πρωτόκολλα υγιεινής  που αφορούν τις  στολές , τον εξοπλισμό  την αποστείρωση,  το πλύσιμο   των  χεριών και των επιφανειών, την  μη  χρήση γαντιών και αντισηπτικών, πρίν και μετά την επαφή με τον ασθενή  και τις παρακείμενες επιφάνειες (ειδικά όταν είχε προηγηθεί νοσηλεία με ασθενείς με ανθεκτικά μικρόβια).

Τα άλλα προληπτικά μέτρα (τα οποία είτε δεν εφαρμόζονται  ή εφαρμόζονται χαλαρά από το προσωπικό του νοσοκομείου). 

Aπό τα ανωτέρω  προκύπτουν ότι τα αντίστοιχα προληπτικά μέτρα είναι  η εξάλειψη των αιτιολογικών παραγόντων που περιγράφηκαν παραπάνω  και ειδικότερον :[4,5,6,7,8] :

H  ανάγκη περιοδικών συναντήσεων (π.χ ανά 3μηνο) για να τονίζεται η σημασία του πλυσίματος των χεριών και της υγιεινής της επαφής με τις επιφάνειες, αλλά και η ορθή εκμάθηση πλυσίματος χεριών μέσω ειδικών σεμιναρίων/έλεγχος εφαρμογής της διαδικασίας με περιοδικούς ελέγχους .

H  χρήση Chlorexidine για το καθημερινό πλύσιμο των ασθενών.

Η χρήση μικροβιοκτονων απολυμαντικων υγρων  για τον καθαρισμο  των επιφανειών και των ιατρικών συσκευών.  Πέρα από την χρήση της όμως  αναγκαία  είναι και η  κατάλληλη εκπαίδευση [ υπό την μορφή σεμιναρίων ορθής καθαριότητος ] των καθαριστών /έλεγχος  εφαρμογής των αρχών που διδάχθηκαν ].

Η χρήση λιστών ελέγχου (checklists)  για τον καθαρισμό (ελάττωση της πλημμελούς καθαριότητος  με αναγραφή όλων των επιφανειών μαρκάρισμα ότι έγινε η κατάλληλη διεργασία και από ποιόν).

Η περιοδική λήψη δειγμάτων από τις επιφάνειες για καλλιέργεια  και η χρήση συσκευών ελέγχου δειγματοληπτικά.

Η χρήση υπεριώδους ακτινοβολίας(ultraviolet light) και άλλων συστημάτων όπως του Hydrogen peroxide system.

Τέλος η  χρήση επιφανειών με δράση στον μικροβιακό πολλαπλασιασμό αποτελεί το τεχνολογικό μέλλον [9,10].

Συμπερασματικά οι νοσοκομειακές λοιμώξεις αποτελούν ένα σοβαρό κίνδυνο για την δημόσια υγεία , χρήζουν ευαισθητοποιήσεως   και μέτρων ορθής πρόληψης και αντιμετωπίσεωςαλλα και αποτελουν δεικτη της προσφερομενης ποιοτητας των προσφερομενων υπηρεσιων υγειας.

   

 

Βιβλιογραφία

1. http://en.wikipedia.org/wiki/Hospital-acquired_infection

2.http://emedicine.medscape.com/article/967022-overview

3. Nosocomial infection. http:// en.wikipedia. org / wiki / nosoconial_ infection. Retrieved 9th June,2009.

4. http://www.who.int/csr/resources/publications/drugresist/en/whocdscsreph200212.pdf

5. Weinstein RA. Epidemiology and control of nosocomial infections in adult intensive care units. Am J Med 1991;91(suppl 3B):179S–184S.

 6 http://www.ajol.info/index.php/ajcem/article/viewFile/53916/42463&a=bi&pagenumber=1&w=100

7. http://www.jstor.org/stable/10.1086/670223: David J. Weber, , William A. Rutala, Understanding and Preventing Transmission of Healthcare-Associated Pathogens Due to the Contaminated Hospital Environment

8.Αrvaniti k, Lathyris D,RuimyR., haidich A.B, Kolourida V., Nikolaidis P. matamisD. Miyakis S. The importance of colonization pressurein multiresistant AcinetobacterBaumannii acquisition in Greek intensive careunit, Critical care 2012  http://ccforum.com/content/16/3/R102

9. http://www.oxititan.com/library/Journal_of_Materials_Science_art_on_Antimicrobial_surfaces.pdf

10. http://www.coppercanada.ca/french/antimicrobial/antimicrobial_PDFs/Casey%20-%20Role%20of%20Cu%20in%20reducing%20hospital%20environment%20contamination.pdf

 

 

 

Κάκια Νικολάου

Ψυχίατρος

Επιστημονικά Υπεύθυνη Τμήματος Αποκατάστασης Εξαρτημένων ΙΑΝΟΣ

Ψυχιατρικό Νοσοκομείο Θεσσαλονίκης

MSc University of London: "Clinical and Public Health Aspects of Addiction", National Addiction Centre, Institute of Psychiatry, Maudsley Hospital.

Αυτή η διεύθυνση ηλεκτρονικού ταχυδρομείου προστατεύεται από τους αυτοματισμούς αποστολέων ανεπιθύμητων μηνυμάτων. Χρειάζεται να ενεργοποιήσετε τη JavaScript για να μπορέσετε να τη δείτε.

 

To Διαδίκτυο είναι ένας χώρος που μπορεί να προσφέρει αμέτρητες ευκαιρίες και δυνατότητες επικοινωνίας, ενημέρωσης, έρευνας, εκπαίδευσης και διασκέδασης, πρόσβασης σε πληροφορίες, ανταλλαγής ιδεών μέσα στην παγκόσμια κοινότητα, κοινωνικές και ψυχαγωγικές δραστηριότητες. Παράλληλα, όμως, ενυπάρχουν και κίνδυνοι. Όλα τα φαινόμενα, οι συμπεριφορές και οι ψυχικές διαταραχές που θα περιγράψουμε προϋπήρχαν και ενδεχομένως θα επιβιώσουν του Διαδικτύου και άλλων τεχνολογιών. Αυτό που αλλάζει είναι το “περιτύλιγμα”.

Σε καμία περίπτωση η λογοκρισία, το κλείσιμο ιστοσελίδων και ο περιορισμός της ελεύθερης έκφρασης μέσω του Διαδικτύου δεν είναι η λύση. Είναι σαν να κλείνεις μια ολόκληρη βιβλιοθήκη επειδή μέσα σε αυτήν υπάρχει ένα «κακό» βιβλίο.

Η σωστή παιδεία, ενημέρωση και η καλλιέργεια της κριτικής σκέψης, ιδιαίτερα στα νεαρά άτομα, θα βοηθήσει στη μείωση αυτού του φαινομένου.

Η οικογένεια και το σχολείο είναι οι πρωταρχικοί φορείς που μπορούν να προφυλάξουν τα παιδιά από αυτά τα φαινόμενα. Το σύστημα αξιών της οικογένειας πρέπει να διακατέχεται από σεβασμό, ανεκτικότητα, αποδοχή και αλληλεγγύη μεταξύ των ανθρώπων.

Θεωρητική και έμπρακτη απόκρουση βίας, ρατσιστικών αντιλήψεων, σεξουαλικής εκμετάλλευσης, εμπορευματοποίησης της ανθρώπινης ζωής, από όπου κι αν προέρχονται, όποιον κι αν αφορούν. Εγρήγορση. Η παθητικότητα και πολύ περισσότερο η ανοχή εκκολάπτουν και τροφοδοτούν τέτοιες καταστάσεις.

Η ελευθερία πράξης και έκφρασης μας σταματά εκεί που αρχίζει η ελευθερία πράξης και έκφρασης του άλλου.

 

Α. Επιδημιολογία

Η χρήση του διαδικτύου έχει αυξηθεί σε παγκόσμιο επίπεδο (Lenhart, Hiltlin & Madden, 2005). Σήμερα χώρες όπου το φαινόμενο έχει λάβει ενδημικές διαστάσεις (π.χ Κίνα, Ν.Κορέα, Ταιβάν) έχουν αναπτύξει ένα εκτεταμένο δίκτυο δομών με στόχο να συνδράμουν στους χρήστες που αναγνωρίζουν ότι αντιμετωπίζουν ένα σημαντικό πρόβλημα. Η πρώτη εξειδικευμένη Κλινική με στόχο την αντιμετώπιση του εθισμού στο διαδίκτυο δημιουργήθηκε στη Κίνα, στο Πεκίνο, με διακόσιες κλίνες, το 2005. Η παθολογική χρήση του Διαδικτύου φαίνεται να αφορά το 13.7% των κινέζων εφήβων (10 εκατομμύρια περίπου) και ξεκίνησε η εφαρμογή μέτρων αντιμετώπισης του φαινομένου με περιορισμό της χρήσης των ηλεκτρονικών παιχνιδιών σε τρεις ώρες την ημέρα στα ιντερνέτ καφέ (Block 2008). Ένα από τα σοβαρότερα προβλήματα δημόσιας υγείας για την Ν. Κορέα, όπου υπολογίζεται ότι οι εθισμένοι σε ποσοστό 80% χρειάζονται θεραπεία και ίσως 20-24% νοσηλεία (Ahn, 2007).

Στις Η.Π.Α. ήδη λειτουργούν διάφορα θεραπευτικά κέντρα, κάποια απ’ αυτά ειδικά τμήματα των Πανεπιστημίων του Χάρβαρντ, του Τέξας, του Οχάιο και της Ουάσιγκτον, υπολογίζεται ότι 9 εκατομμύρια άτομα χρειάζονται βοήθεια.

Τον Ιούλιο του 2006 δημιουργήθηκε στο Άμστερνταμ της Ολλανδίας η πρώτη Ευρωπαϊκή κλινική με οκτώ κλίνες για τους εξαρτημένους εφήβους από τα βιντεοπαιχνίδια.

Στη Ελλάδα, σύμφωνα με την έρευνα της Μονάδας Εφηβικής Υγείας της Β’ Παιδιατρικής Κλινικής του Πανεπιστημίου Αθηνών(2007), η οποία διεξήχθη σε εφηβικό πληθυσμό με μέσο όσο ηλικίας τα 14,85 έτη και επαναλήφθηκε τo 2010 παρατηρήθηκε:

- Αύξηση του ποσοστού παθολογικής χρήσης

- στην επαρχία ψηλότερα ποσοστά απ’ ότι στην Αττική

- εξίσωση αγοριών/ κοριτσιών

- κυρίως δίκτυα κοινωνικής δικτύωσης, 54% έχουν προφίλ στο Facebook

- 65% θα δημοσιοποιούσαν προσωπικά δεδομένα

- 18,4% θα συναντούσαν κάποιον άγνωστο στον φυσικό κόσμο

 

Β. Ορισμοί-Κριτήρια

Η εξάρτηση από ψυχοδραστικές ουσίες αλλά και συμπεριφορές, οι οποίες προσομοιάζουν αυτήν της εξάρτησης (τυχερά παιxνίδια, παθολογική χρήση διαδικτύου, κλεπτομανία, τριχοτιλλομανία κλπ), εμπεριέχουν καταναγκαστική συμπεριφορά, ένταση πριν την ενέργεια, έξαψη και επακόλουθη ανακούφιση, απώλεια ελέγχου παρορμήσεων και επακόλουθες περιορισμένες, έως στερεοτυπικές συμπεριφορές αναζήτησης ουσίας ή επανάληψης της συμπεριφοράς. Το εύρος του φάσματος από χρήση, κατάχρηση έως την εξάρτηση από ψυχοδραστικές ουσίες περιλαμβάνει από την πειραματική, περιστασιακή, ψυχαγωγική χρήση μέχρι τη βαριά χρήση με μεγάλη έκπτωση λειτουργικότητας διαμέσου της παθολογικής χρήσης και κατάχρησης με επιπτώσεις σε όλα τα επίπεδα της ζωής του χρήστη.

 «Εξάρτηση από ψυχοδραστικές ουσίες: το φαινόμενο κατά το οποίο παρ’ όλο που ο χρήστης εμφανίζει στερητικά συμπτώματα όταν διακόπτει την χρήση και χρειάζεται τεράστιες ποσότητες της ουσίας για να έχει το ίδιο αποτέλεσμα, παρ’ όλο που έχει υποστεί σοβαρές προσωπικές, κοινωνικές, νομικές και ιατρικές επιπλοκές και έχει δοκιμάσει ανεπιτυχώς πολλές φορές να διακόψει, παρ’ όλα αυτά εξακολουθεί να ξοδεύει τον περισσότερο του χρόνο στην ανεύρεση και την χρήση της ουσίας» (DSM IV, ICD 10)

‘Εξαρτητικές Συμπεριφορές: δεν παρεμβάλλεται ουσία για να διεγερθούν οι υποδοχείς και τα διάφορα ανταποδοτικά συστήματα, σίγουρα δεν έχουμε τα ίδια σωματικά φαινόμενα ανοχής και στερητικού συνδρόμου, φαίνεται όμως ότι η έκκριση ενδογενών διαβιβαστών (ντοπαμίνη, ενδορφίνες) οδηγεί σε παρόμοια συμπεριφορικά φαινόμενα.

O όρος «Διαταραχή Εθισμού στο Διαδίκτυο» (Internet Addiction Disorder) προτάθηκε από τον Goldberg το 1995 και επεκράτησε με την πρωτοποριακή ερευνητική προσπάθεια της Δρ. Kimberley Young στις Η.Π.Α (Young, 1996).

Έχουν προταθεί πολλοί όροι για να περιγράψουν το φαινόμενο: Παθολογική Χρήση Διαδικτύου(Pathological Internet Use), Προβληματική Χρήση Διαδικτύου (Problematic Internet Use), Υπερβολική Χρήση Διαδικτύου (Excessive Internet Use), Cyberspace Addiction, Online Addiction, Net Addiction, high Internet Dependency. (Miller & Holden, 2010; Widyanto & Griffiths, 2006; Ηur, 2006; Davis, Flett & Βesser, 2002)

Κατατάσσεται κατά DSM ΙV (ένα εκ των δύο επισήμων κατατακτηρίων ψυχιατρικών συστημάτων) στις Διαταραχές ελέγχου των παρορμήσεων (όπου βρίσκονται επίσης η διαλείπουσα εκρηκτική διαταραχή, κλεπτομανία, παθολογικός τζόγος, τριχοτιλλομανία, πυρομανία) σαν “Διαταραχή ελέγχου των παρορμήσεων Μη Προσδιοριζόμενη Αλλιώς”, “Καταναγκασμός Διαδικτύου”, μαζί με την συμπεριφορά καταναγκαστικής αγοράς, καταναγκαστικής σεξουαλικότητας και τον επαναλαμβανόμενο αυτοτραυματισμό.

Σε όλες αυτές τις διαταραχές υπάρχει διαταραχή ελέγχου παρόρμησης, ψυχαναγκαστική/ καταναγκαστική συμπεριφορά και στοιχεία εξαρτητικής συμπεριφοράς

Η 5η έκδοση του DSM, η οποία κυκλοφόρησε το 2013, δεν το κατατάσσει πλέον στις Διαταραχές παρορμήσεων, αλλά στις “καταστάσεις, οι οποίες συστήνονται για περαιτέρω διερεύνηση”, σαν “Διαταραχή παιγνιδιών χρήσης Διαδικτύου”, αντανακλώντας μια στάση αναμονής και μια αμηχανία της επιστημονικής κοινότητας για το φαινόμενο μέχρι ικανής κλινικής στοιχειοθέτησης και ερευνητικής τεκμηρίωσης για να κατηγοριοποιηθεί και να περιγραφεί σαν αυτόνομη κλινική οντότητα.

Η διστακτικότητα εκ μέρους της επίσημης Ψυχιατρικής κοινότητας είναι ορθή και βάσιμη επιστημονικά. Κάποια περιστατικά που πραγματικά είναι ακραία και θα μπορούσαν να χαρακτηριστούν σαν ‘εξάρτηση’ φαίνεται ότι συνήθως συνυπάρχουν με άλλη σοβαρή υποκείμενη ψυχιατρική νόσο.

 

Κριτήρια

• ‘Επίμονα επαναλαμβανόμενη δυσπροσαρμοστική συμπεριφορά
• με επαναλαμβανόμενες αποτυχημένες προσπάθειες αντίστασης στην παρόρμηση να υποκύψει στην συμπεριφορά.
• Πρόδρομη συναισθηματική κατάσταση έντασης/ διέγερσης και ακόλουθη ανακούφιση/ ηδονή κατά την διεξαγωγή ή μετά την συμπεριφορά.
• Δεν αποδίδεται και δεν εμφανίζεται δευτερογενώς στα πλαίσια ενός γνωστού ψυχιατρικού συνδρόμου ή σωματικής κατάστασης’

Υπάρχει μεγάλη συνάφεια με τα Κριτήρια της Παθολογικής Χαρτοπαιξίας.

Ερευνητές του πεδίου έχουν ήδη προτείνει σειρά κριτηρίων με κύριο γνώμονα τις δυσμενείς επιπτώσεις στη ζωή του ασθενή λόγω της προτεραιότητας στη ζωή του που έχει λάβει η ενασχόληση με Η/Υ και Διαδίκτυο έναντι των άλλων ασχολιών του (Tonioni, D'Alessandris, et al,2012; Ko, Yen, Chen et al., 2005; Shapira, Lessig, Goldsmith et al., 2003 Beard & Wolf, 2005, 2001; Tomer, 2001; Mitchell, 2000; Shapira, et al, 2003, 2000; Griffiths, 2000).

Τα προτεινόμενα κριτήρια μοιάζουν πολύ με αυτά της εξάρτησης από ψυχοδραστικές ουσίες, η έμφαση δίνεται

• στον χρόνο που ξοδεύεται στην ενασχόληση με τους υπολογιστές,
• στην συναισθηματική κατάσταση πριν και μετά,
• στα φαινόμενα που προσομοιάζουν ανοχή και στερητικό
• στις επιπτώσεις σε σημαντικές περιοχές της λειτουργικότητας
• στην αποφυγή κοινωνικών σχέσεων
• στις αποτυχημένες προσπάθειες ελέγχου της συμπεριφοράς παρά την επίγνωση της κατάστασης

 

Γ. Πως αναπτύσσεται η παθολογική χρήση του Διαδικτύου;

Παράμετροι που επηρεάζουν:

- Ελκυστικότητα Διαδικτύου

- Προσωπικότητα εφήβου

- Συνυπάρχουσα Ψυχιατρική διαταραχή

 

1. Ελκυστικότητα Διαδικτύου

• Το Διαδίκτυο διαθέτει:

- Τεχνολογία

βελτιωμένο λογισμικό σύστημα, πολύχρωμες εικόνες, γραφικά, ήχος, ταχύτητα

παιχνίδια, γνώσεις, πληροφορίες, επικοινωνία, ψυχαγωγία

ψηφιακή πραγματικότητα

- Αμεσότητα: ο παίκτης έχει παρουσία

διαδραστική εμπειρία με την τεχνολογία ή άλλους χρήστες

αίσθηση εικονικής οικειότητας, αυξημένη ρεαλιστικότητα

κατάργηση γεωγραφικών και χρονικών ορίων

• To Διαδίκτυο είναι: παγκόσμιο, προσιτό και ανέξοδο
• Το Διαδίκτυο εξασφαλίζει:

        - προσβασιμότητα 24 ώρες το 24ωρο, 365 μέρες τον χρόνο

        - διαθεσιμότητα συνομιλητών και συμπαικτών 24 ώρες το 24ωρο, 365 μέρες τον χρόνο

        - ανωνυμία

        - δυνατότητα δημιουργίας ψευδούς προφίλ, υιοθέτηση ψεύτικης ταυτότητας, χωρίς ηλικιακό όριο

        - ιδιωτικότητα, μοναχικότητα

        - επίφαση νομιμότητας

        - απουσία λογοκρισίας

        - ελαχιστοποίηση κοινωνικού στιγματισμού

        - ασφάλεια από σεξουαλικά μεταδιδόμενες ασθένειες, παράνομες ενέργειες κλπ

• Το Διαδίκτυο προκαλεί: άρση αναστολών (online disinhibition effect)

- συμπεριφορά που πριν προκαλούσε κάποια αναστολή, τώρα ξεπερνιέται καθώς δεν υπάρχουν άμεσες, αρνητικές συνέπειες ή κοινωνικές πιέσεις.

- ανωνυμία, αορατότητα (απουσία εικόνας/ εμφάνισης του άλλου, εξωλεκτικών μηνυμάτων όπως τόνος της φωνής, οι εκφράσεις προσώπου, χειρονομίες και η γλώσσα του σώματος)

- Τάση εξιδανίκευσης άλλων χρηστών

- η γραμμή μεταξύ πραγματικότητας και φαντασίας δεν είναι ξεκάθαρη

• Έντεχνα τοποθετημένη, αλλά επιθετική διαφημιστική προώθηση προϊόντων, στοχευμένη στους εφήβους

→ «είναι απλά ένα παιχνίδι χωρίς συνέπειες, με συνομήλικους, δεν μπορούν να με δουν, δεν με ξέρουν, όποτε θέλω το κλείνω και λύνεται το πρόβλημα» (Μαρία Δάρα, Ψυχολόγος)

 

2. Προσωπικότητα εφήβου που προδιαθέτει για συμπεριφορές υψηλού κινδύνου

Παρ’ όλο που μια σημαντική μειονότητα νέων βιώνει την εφηβεία σαν μια θυελλώδη και ταραχώδη, προβληματική περίοδο, τα προβλήματα στους περισσότερους οφείλονται σε οικογενειακά, κοινωνικά και ψυχικά θέματα τα οποία προηγούνται της εφηβείας. Πάνω από το ένα τρίτο των εφήβων κατά την μετάβαση από την εφηβεία στην ενήλικη ζωή παραμένει καλά προσαρμοσμένο καθ’ όλη τη διάρκεια αυτής της φάσης και μόνο ένα τέταρτο παρουσιάζει συνεχώς προβλήματα

Κατά τη διάρκεια της εφηβείας παρατηρείται μια αύξηση σε δραστηριότητες οι οποίες θέτουν σε κίνδυνο την υγεία και την ασφάλεια: συμπεριφορές υψηλού κινδύνου. Η κύρια αιτία θανάτου σε εφήβους και νεαρούς ενήλικες ηλικίας 10-24 ετών είναι τα αυτοκινητιστικά ατυχήματα (31%) . Η χρήση αλκοόλ και άλλων ψυχοδραστικών ουσιών εμπλέκεται σε όλες αυτές τις αιτίες θανάτου . Οι αυτοκτονίες κατέχουν επίσης μια ψηλή θέση.

Πρέπει να εμφανίζονται αρκετά από τα ακόλουθα χαρακτηριστικά για να θεωρηθεί ότι ένας έφηβος ανήκει σε ομάδα υψηλού κινδύνου:

• Χαμηλή αυτοπειθαρχία και οριοθέτηση
• Χαμηλή αυτοεκτίμηση και αυτοαποτελεσματικότητα
• Ανεπαρκείς κοινωνικές δεξιότητες,
• Ανεπαρκείς μηχανισμοί προσαρμοστικότητας και ικανότητες επίλυσης/ αντιμετώπισης προβλημάτων, δεξιότητες χειρισμού ψυχοπιεστικών καταστάσεων
• Χαμηλή ικανότητα διαχείρισής άγχους
• Χαμηλή ουδός ανοχής στο στρες και στην ματαίωση
• Ανάγκη για άμεση ικανοποίηση
• Παρορμητικότητα
• Δυσκολία αυτό-οριοθέτησης
• Δυσλειτουργικός τρόπος διεκδικητικότητας
• Αντισυμβατική συμπεριφορά
• Έλλειψη ακαδημαϊκών στόχων, σκασιαρχείο, διακοπή από το σχολείο
• Επιθετικότητα
• Κάπνισμα, αλκοόλ
• Sensation seeking behaviour/ συμπεριφορές υψηλού κινδύνου
• Έντονη και πρώιμη σεξουαλικότητα
• Ψυχιατρικές διαταραχές (αλεξιθυμία, κατάθλιψη, αγχώδεις εκδηλώσεις, διαταραχή ελάχιστης προσοχής/υπερκινητικότητας, διαταραχή διαγωγής)
• Γονεϊκό μοντέλο χρήσης
• Σωματική / ψυχολογική / σεξουαλική κακοποίηση

 

3. Συνυπάρχουσα Ψυχιατρική διαταραχή

Όλες οι έρευνες αναφέρουν πολύ ψηλά ποσοστά συννοσηρότητας 60-100% (ιδιαίτερα στους ενήλικες). Οι πιο συχνές ψυχιατρικές διαταραχές αφορούν:

• Διαταραχή ελάχιστης προσοχής/ υπερκινητικότητας: συχνότερη παιδοψυχιατρική διάγνωση στη σχολική ηλικία, 3-7% των παιδιών από τα οποία εκτιμάται ότι το 60% θα έχουν συμπτώματα και στην ενήλικη ζωή, 3-4 φορές συχνότερα στα αγόρια από ότι στα κορίτσια. Κύρια συμπτώματα: Απροσεξία, Υπερκινητικότητα, Παρορμητικότητα
• Διαταραχές ελέγχου παρορμήσεων (τυχερά παιγνίδια)
• Χρήση ψυχοδραστικών ουσιών
• Κατάθλιψη σε εφήβους: Η κατάθλιψη στους εφήβους συχνά εκδηλώνεται με ευερεθιστότητα, εριστικότητα, δυσφορία, επιθετικότητα, συμπεριφορές υψηλού κινδύνου, πτώση σχολικής απόδοσης, απομόνωση → όλα, δυνητικά, χαρακτηριστικά της εφηβείας, χωρίς να προβάλλεται ιδιαίτερα καταθλιπτική διάθεση
• Αγχώδεις διαταραχές, κοινωνική φοβία, ψυχαναγκαστική/ καταναγκαστική διαταραχή
• Μαθησιακές διαταραχές: Ειδικές αναπτυξιακές διαταραχές όπως δυσλεξία, δυσαριθμησία, δυσορθογραφία, διαταραχή της γραπτής έκφρασης, διαταραχή στην ανάπτυξη λόγου. « η μεγάλη διαφορά ανάμεσα σε αυτό που μπορούν να επιτύχουν μαθησιακά οι μαθητές με φυσιολογική νοημοσύνη και στις επιδόσεις που έχουν τελικά στο σχολείο». Αγόρια σε αναλογία 4:1, 15-20% των μαθητών στην Ελλάδα, οργανικά αίτια (διαταραχές των επιτελικών λειτουργιών και δυσλειτουργίες του κεντρικού νευρικού συστήματος)
• Διαταραχή διαγωγής
• Ψυχωτικές διαταραχές (σχιζοφρένεια, διπολική, Folie a deux)
• (οριακή) Νοητική καθυστέρηση

(Ko , Yen, Yen, Chen, Chen 2012; Ha, Yoo, Cho et al., 2006; Bai, Lin, & Chen, 2001; N. A. Shapira, et al., 2000)

 

Δ. Παθολογική Χρήση Διαδικτύου: μπορεί να αφορά

• Κοινωνική δικτύωση (Facebook, Twitter, Myspace, Chat rooms, Blogs), e-mail, Instant και MSN Messenger, Skype, Κινητά τηλέφωνα, iPod, iPad, (webcam) κάμερες (Young, 1998)
• Κακή Χρήση και Παραβίαση προσωπικών δεδομένων
• Ηλεκτρονικά Παιγνίδια (Young, 1998)
• Πορνογραφία (Young, 1998)
• Ηλεκτρονικός Τζόγος (Young, 1998)
• Διαφήμιση, αγορές, συναλλαγές, χρήση πιστωτικών καρτών, (Young, 1998)
• Αναξιόπιστη και λανθασμένη πληροφόρηση (Young, 1998)

 

• Εκφοβισμός στο Διαδίκτυο – Cyberbullying , (Σχολική βία)
• Ρατσισμός, Προσηλυτισμός
• Παρενόχληση - Αποπλάνηση (Grooming)
• Εκμετάλλευση για παιδική πορνογραφία
• Εντοπισμός των παιδιών με σκοπό την σεξουαλική κακοποίηση
• Πρόσβαση σε αγορά ψυχοδραστικών ουσιών

Σπανιότερα

• Πολύωρη ενασχόληση και παραμέληση εαυτού σε βαθμό «εθισμού»
• Κυβερνο-Αυτοκτονία
• Συμπεριφορές αυτό-τραυματισμού

 

 

1.Παθολογική Χαρτοπαιξία (Διαταραχή παρόρμησης)

Παράγοντες Κινδύνου

• έφηβοι, των οποίων κάποιος γονέας ή στενός συγγενής αντιμετώπιζε ή αντιμετωπίζει προβλήματα με τον τζόγο ή με άλλες εξαρτητικές συμπεριφορές.
• αγόρια, 16-25 ετών
• Έναρξη ενασχόλησης με τα τυχερά παιχνίδια σε μικρή ηλικία (8 ετών).
• Έφηβοι που είχαν μια μεγάλη νίκη όταν ξεκινούσαν την ενασχόληση με τα τυχερά παιχνίδια.
• Έφηβοι που έχουν εύκολη πρόσβαση σε χώρους τυχερών παιχνιδιών.
• Αντικατάσταση των φίλων με άλλους συνομηλίκους που παίζουν τυχερά παιχνίδια.
• Έναρξη της ενασχόλησης με τον τζόγο μόνος ή μαζί με τους γονείς ή αδέρφια.
• Συναισθήματα ενθουσιασμού και έξαψης κατά τη διάρκεια του παιχνιδιού.
• Σημάδια κατάθλιψης πριν την έναρξη της ενασχόλησης με τυχερά παιχνίδια.
• Χαμηλοί βαθμοί στο σχολείο.
• Άλλες εξαρτητικές συμπεριφορές (κάπνισμα, αλκοόλ, ναρκωτικά).
• Χαμηλό κοινωνικο-οικονομικό επίπεδο.
• Ιστορικό εγκληματικότητας ή κλοπής χρημάτων προκειμένου να χρηματοδοτηθεί η δραστηριότητα του τζόγου.
• Απουσίες από το σχολείο προκειμένου να παίξει τυχερά παιχνίδια.
• Προβλήματα στο σχολείο.
• Χαμηλότερη αυτοεκτίμηση από τους συνομήλικους τους.
• Αυξημένος κίνδυνος εμφάνισης αυτοκτονικού ιδεασμού.
• Υψηλότερα ποσοστά ευερεθιστότητας και άγχους και χαμηλότερα ποσοστά συμμόρφωσης και αυτοπειθαρχίας στις κλίμακες προσωπικότητας.
• Φτωχές δυνατότητες αντιμετώπισης προβλημάτων

 

2.Cyber-bullying, Εκφοβισμός

Δεν πρόκειται για ένα νέο φαινόμενο καθώς ο «τραμπουκισμός» υπήρχε ανέκαθεν στην κοινωνία και τώρα μέσω του Διαδικτύου μπορεί να πραγματοποιηθεί και ηλεκτρονικά. Η ηλεκτρονική παρενόχληση (cyberbullying) είναι η επιθετική συμπεριφορά από πρόθεση με τη χρήση ηλεκτρονικών μέσων, αποστολή κειμένων, e-mail, ή άμεσων μηνυμάτων με κακό περιεχόμενο, ανάρτηση προσβλητικών/ εξευτελιστικών φωτογραφιών, βίντεο και άλλου υλικού σε ιστοσελίδες όπου και άλλα άτομα έχουν πρόσβαση, όπως για παράδειγμα blogs, ιστοσελίδες κοινωνικής δικτύωσης, forum, στις ιστοσελίδες κοινωνικής δικτύωσης (Facebook, Twitter, MySpace), Youtube. Πολύ συχνά βλέπουμε να δημιουργούνται ολόκληρες ομάδες μίσους κατά κάποιου συγκεκριμένου ατόμου ή κατά κάποιας συγκεκριμένης ομάδας ανθρώπων, συχνά ανηλίκων. Η «κλοπή» φωτογραφιών, η παραποίηση και παραμόρφωση αυτών των φωτογραφιών, ο χλευασμός, η κοροϊδία κάποιου και η συκοφαντική του δυσφήμηση και η χρήση του ονόματος ξένου χρήστη με σκοπό τη διάδοση φημών στο περιβάλλον του θύματος μέσω της χρήσης κινητού, ηλεκτρονικού ταχυδρομείων και μέσω άλλων υπηρεσιών ηλεκτρονικής επικοινωνίας (κλοπή ταυτότητας). Νεκρές κλήσεις. Προσβλητικά προφορικά μηνύματα. Δημιουργία ιστοσελίδων που στοχοποιούν συγκεκριμένα άτομα καλώντας άλλους να δημοσιεύουν μηνύματα μίσους.

 

Επιπτώσεις του Cyberbullying

• Τα παιδιά νιώθουν μοναχικά, δυστυχή και φοβισμένα, αισθάνονται ανασφαλή και πιστεύουν ότι κάτι δεν πάει καλά με αυτά.
• Χάνουν την εμπιστοσύνη στον εαυτό τους
• Δεν θέλουν να ξαναπάνε στο σχολείο
• Θέλουν να απομονωθούν από τις παρέες τους.
• Επιπλέον, σε ακραίες περιπτώσεις, η συνεχής, επίμονη και έντονη παρενόχληση έχει οδηγήσει σε τρομερές συνέπειες όπως η πρόθεση για αυτοκτονία.

 

3.Ρατσισμός-Προσηλυτισμός στο Διαδίκτυο

Ο προσηλυτισμός στο διαδίκτυο γίνεται μέσω οργανώσεων και θρησκευτικών αιρέσεων που οδηγούν σε φανατισμό, θρησκευτική αδιαλλαξία και μισαλλοδοξία. Οι έφηβοι αναζητούν ομάδες για να εισχωρήσουν ώστε να νιώσουν ότι ανήκουν κάπου και ότι είναι ξεχωριστοί. Άτομα νεαρής ηλικίας που είναι ευκολόπιστα, έχουν έλλειψη σωστής κριτικής σκέψης, αδυνατούν να ελέγξουν αν μια πληροφορία είναι έγκυρη και χαρακτηρίζονται από παρορμητικότητα και από ανάγκη για πειραματισμό. Η προσέγγιση από τις ομάδες γίνεται σταδιακά και χωρίς ξεκάθαρα μηνύματα από την αρχή ώστε ο έφηβος να τους εμπιστευτεί και να θελήσει να πραγματοποιήσει τους σκοπούς τους. Οι ιστοσελίδες αυτές κάνουν θρησκευτική προπαγάνδα, είναι ενάντια σε συγκεκριμένες θρησκευτικές μειονότητες, καλούν τους επισκέπτες τους, και κυρίως τους νέους, σε συστράτευση, «ιερούς πολέμους» και τους παροτρύνουν να γίνουν καμικάζι αυτοκτονίας, άλλες αποσκοπούν στη συγκέντρωση πόρων και τη προσέλκυση νέων οπαδών, ενώ πολλές έχουν διαδικτυακά παιχνίδια, στα οποία ο χρήστης μπορεί να εξοντώσει μετανάστες, καθώς και θρησκευτικές και φυλετικές μειονότητες. Οι ιστοσελίδες αυτές διοχετεύουν το μήνυμα συγκαλυμένα, ισχυρίζονται πως περιέχουν πληροφορίες για την Ιστορία ή τη Θρησκεία, ερμηνεύουν την Ιστορία και τα γεγονότα μέσα από μια δική τους, ξεχωριστή, οπτική γωνία, προωθούν μια θρησκευτικοφανή κουλτούρα, οικοδομημένη συνήθως γύρω από μια προβεβλημένη ηγετική και αρχηγική μορφή, μιλούν για «θετική σκέψη», «αυτοΐαση», διάφορες μεθόδους διαλογισμού, αστρικά ταξίδια, κ.ά. και αποσκοπούν στην δημιουργία μιας δογματικής ομάδας («σέχτας», «cult”), και στο χρηματικό κέρδος. Μπορεί ακόμα να οργανώσουν και ομαδικές αυτοκτονίες επικαλούμενες ότι πλησιάζει σύντομα το τέλος του κόσμου και ότι οι «πιστοί» τους χρειάζεται να κερδίσουν την αιωνιότητα. Ιδιαίτερα ανησυχητικό είναι όταν ο έφηβος έχει και κάποιο ψυχιατρικό υπόβαθρο.

 

4.Πορνογραφία

Το οπτικό σεξουαλικό υλικό, όπως η πορνογραφία, που είναι σχεδιασμένο να προκαλεί σεξουαλική διέγερση δεν είναι βέβαια ένα φαινόμενο της εποχής μας. Οι νέες τεχνολογίες, όπως οι ηλεκτρονικοί υπολογιστές και τα κινητά τηλέφωνα μέσω των οποίων προσφέρεται συνήθως πρόσβαση στο διαδίκτυο, κάνουν το ερωτικό και το πορνογραφικό υλικό εύκολα και άμεσα προσβάσιμο από τους εφήβους. Με ποιο τρόπο επηρεάζει η έκθεση σε (διαδικτυακό) πορνογραφικό υλικό και τι επιπτώσεις έχει στην φυσιολογική ψυχο-σεξουαλική ανάπτυξη του παιδιού/ εφήβου;

Η πορνογραφία:

• Προβάλει τροποποιημένες, διαστρεβλωμένες, αποκλίνουσες και μη κοινωνικά αποδεκτές σεξουαλικές συμπεριφορές
• Περιφρονεί τις πολιτισμικές διαφορές και το σύστημα αξιών του εφήβου
• Παρουσιάζει εικόνες με σωματική τιμωρία, βία και σκληρότητα, οι οποίες καμουφλάρονται σαν σεξουαλική πράξη και αποσκοπούν στην εμπορική εκμετάλλευση.
• Δημιουργεί στον καταναλωτή στρεβλές, δυσλειτουργικές αντιλήψεις σχετικά με τους σεξουαλικούς ρόλους και πρακτικές και ως εκ τούτου δημιουργεί το ψυχολογικό υπόστρωμα πάνω στο οποίο ευκολότερα μπορεί να αναπτυχθούν σεξουαλικές παρεκκλίνουσες, ή και παραβατικές συμπεριφορές.
• Αρνητικές επιπτώσεις της έκθεσης σε πορνογραφικό υλικό από εφήβους και παιδιά
• ανάπτυξη αποκλινόντων σεξουαλικών συμπεριφορών
• Μη υγιής παρεμβολή της σκληρής πορνογραφίας στην ομαλή ψυχο-σεξουαλική ανάπτυξη
• Εφιάλτες, συναισθήματα ντροπής, ενοχής, άγχους και σύγχυσης
• Διαταραχές στη συμπεριφορά και την ψυχοκοινωνική προσαρμογή των εφήβων
• Πρόωρη έναρξη της σεξουαλικής ζωής
• Ανάπτυξη παραπλανητικών, διαστρεβλωμένων και ενδεχομένως επιβλαβών στάσεων απέναντι στα σεξουαλικά ζητήματα
• Υιοθέτηση επικίνδυνων σεξουαλικών συμπεριφορών
• Μείωση της ουδού ανοχής στην βία, τον εξευτελισμό και τις σαδομαζοχιστικές πρακτικές
• Αποδοχή σεξουαλικής επιθετικότητας ή ακόμα και βίας
• Ευνοείται η μεγαλύτερη αποδοχή στερεοτυπικών και σεξιστικών στάσεων απέναντι στα φύλα και τους σεξουαλικούς ρόλους, συμπεριλαμβανομένων των αρνητικών στάσεων απέναντι στις γυναίκες σαν σεξουαλικά αντικείμενα
• Αυξημένος κίνδυνος για φτωχούς συναισθηματικούς και κοινωνικούς δεσμούς στην ενήλικη ζωή
• Αποδοχή του βιασμού σαν σεξουαλική πράξη, (αποδοχή των μύθων περί βιασμού, rape myths acceptance)

(Μονάδα Εφηβικής Υγείας, 2008; Stack, Wasserman, & Kern, 2004; Benedek & Brown, 1999; Burt, 1980, 1981)

 

5.Παρενόχληση – Αποπλάνηση, «grooming»:

Η χειριστική συμπεριφορά ενός διαδικτυακού χρήστη με σκοπό να εμπνεύσει εμπιστοσύνη στο παιδί ώστε να πραγματοποιήσει μαζί του μια μυστική συνάντηση. Η σεξουαλική κακοποίηση του θύματος, η σωματική βία ή η παιδική πορνεία και η κακοποίηση μέσω πορνογραφικού υλικού μπορεί να είναι τα αποτελέσματα αυτής της συνάντησης. Έξυπνη’ διαδικασία ψυχολογικής χειραγώγησης, που τυπικά ξεκινάει χωρίς σεξουαλική προσέγγιση, αλλά είναι σχεδιασμένη για να δελεάσει το θύμα για σεξουαλική συνάντηση. Αποπλάνηση: πολύ αργή και σταδιακή διαδικασία της αποκάλυψης πληροφοριών για το παιδί και της οικοδόμησης μιας σχέσης εμπιστοσύνης μαζί του. Συνήθως μέσω των δωματίων συνομιλίας (chat rooms), υπηρεσιών ανταλλαγής μηνυμάτων (π.χ. MSN), των υπηρεσιών κοινωνικής δικτύωσης (π.χ. Facebook, MySpace, Twitter), αλλά και κινητών τηλεφώνων. Προσέγγιση επίσης από διαδικτυακούς τόπους για ανεύρεση εργασίας ή καριέρας που απευθύνονται σε παιδιά (π.χ. μόντελινγκ). Στην Ελλάδα, ο κίνδυνος είναι μάλλον υψηλός, καθώς, σύμφωνα με την έρευνα της Μονάδας Εφηβικής Υγείας (2010) το 18,5% των εφήβων δήλωσαν ότι θα συναντούσαν κάποιο διαδικτυακό φίλο στο φυσικό κόσμο. (CEOP, 2008, όπως αναφέρεται στο Kopecky, 2010; Brown, 2002 όπως αναφέρεται στον Berson, 2002).

Προφίλ θύματος παρενόχλησης: Έφηβοι, ηλικίας 14-17, καθότι τους απασχολούν και τους ενδιαφέρουν τα σεξουαλικά ζητήματα και συνήθως είναι πρόθυμοι να μιλήσουν για αυτά. Έφηβοι με έντονο ενδιαφέρον γύρω από το σεξ είναι πιθανό να διεγερθούν πιο εύκολα και συνεπώς να πάρουν πιο πολλά ρίσκα. Τα κορίτσια είναι πιο ευάλωτα. Έφηβοι που δαπανούν πάνω από δύο ώρες ημερησίως και πάνω από τέσσερις μέρες την εβδομάδα στο διαδίκτυο, ιδιαίτερα στις υπηρεσίες κοινωνικής δικτύωσης και ανταλλαγής μηνυμάτων, ενώ αξιολογούν ότι το διαδίκτυο έχει μεγάλη σημασία για τη ζωή τους. Παιδιά με χαμηλή αυτοεκτίμηση και έλλειψη αυτοπεποίθησης, καθώς είναι πιο εύκολο να απομονωθούν συναισθηματικά ή σωματικά. Παιδιά με συναισθηματικά προβλήματα ή με προβλήματα στις σχέσεις με γονείς, σχολείο και συνομήλικους καθώς συχνά αναζητούν βοήθεια. Νέοι που έχουν βιώσει κάποιο αρνητικό γεγονός στη ζωή του (όπως κάποιος θάνατος στην οικογένεια, διαζύγιο γονέα, ανεργία κάποιου γονέα) και νέοι με καταθλιπτικό συναίσθημα. Συμμετέχοντες σε διαδικτυακά δωμάτια συνομιλιών (chat rooms) ενώ επιδεικνύουν επικίνδυνη διαδικτυακή συμπεριφορά (δίνουν προσωπικές πληροφορίες, κάνουν αγενή σχόλια, ενοχλούν κάποιον άλλο χρήστη, συζητούν για σεξουαλικά ζητήματα με κάποιον που δεν γνωρίζουν, επισκέπτονται εκουσίως πορνογραφικούς διαδικτυακούς τόπους). Παιδιά που δείχνουν αφελή και υπερβολική εμπιστοσύνη στους άλλους, καθώς προθυμοποιούνται να συζητήσουν διαδικτυακά με αγνώστους και δυσκολεύονται να αναγνωρίσουν τους κινδύνους. Ομοφυλόφιλα έφηβα αγόρια ή αγόρια που αναζητούν τη σεξουαλική τους ταυτότητα φαίνεται να είναι μια ευάλωτη πληθυσμιακή ομάδα για διαδικτυακή σεξουαλική θυματοποίηση, καθώς τείνουν να χρησιμοποιούν το διαδίκτυο για να απαντήσουν σε ερωτήσεις σχετικά με τη σεξουαλικότητά τους ή για να συναντήσουν πιθανούς ερωτικούς συντρόφους. Έφηβοι με ιστορικό σωματικής ή σεξουαλικής κακοποίησης: ιδιαίτερες συναισθηματικές ανάγκες και αναπτυξιακές διαστρεβλώσεις που κάνουν τους συγκεκριμένους εφήβους να είναι λιγότερο σε θέση να αξιολογήσουν και να κρίνουν σωστά και να ανταποκρίνονται περισσότερο σε ακατάλληλες σεξουαλικές προσκλήσεις

(Kim Kwang, 2009; Wolak et al., 2008; Berliner & Elliott, 2002; Berson, 2002; Borzekowski, & Rickert, 2001; Mitchel, Finkelhor και Wolak 2001),

 

6.‘Κυβερνοαυτοκτονία’ ή ‘αυτοκτονία μέσω διαδικτύου’: συλλογή πληροφοριών μέσω ιστοχώρων στο διαδικτύου (suicide websites) σχετικά με την αυτοκτονία, τα μέσα και τους τρόπους για τη διάπραξη αυτοκτονίας, δυνατότητα αγοράς υλικών, ενημέρωση για προηγούμενες περιπτώσεις πετυχημένων αυτοκτονιών και κυβερνοαυτοκτονιών, οι οποίες δυνητικά αποτελούν πρότυπο προς μίμηση, προώθηση και παρότρυνση σε αυτοκτονία, ατομική ή ομαδική, διαδικτυακή επαφή ατόμων με αυτοκτονικές τάσεις, τα οποία δεν γνωρίζονται μεταξύ τους, τα οποία ανταλλάσσουν πληροφορίες, σύμφωνο αυτοκτονίας (suicide pact), μια ιδιαίτερη συνεννόηση δηλαδή ανάμεσα σε δύο ή και περισσότερα άτομα να αυτοκτονήσουν μαζί στον ίδιο τόπο και την ίδια χρονική στιγμή. (Folie a Deux). Τα άτομα μπορεί να έχουν και στενή σχέση μεταξύ τους, όπως σχέση μεταξύ φίλων ή εραστών, και τα κίνητρα είναι ποικίλα και συχνά πολύ προσωπικά στη φύση τους). Σε αυτή την περίπτωση, λοιπόν, είναι πιθανό εάν κάποιο μέλος αλλάξει την απόφασή του να μην μπορεί να ξεφύγει εξαιτίας της πίεσης που ασκεί η ομάδα. Υποστηρίζεται ότι κάποιες αυτοκτονίες που έχουν διαπραχθεί έλαβαν χώρα επειδή ήταν περιπτώσεις ομαδικών αυτοκτονιών, ενώ σε διαφορετική περίπτωση θα είχαν αποφευχθεί

Online αυτοκτονία: κάποιος χρήστης διαπράττει την πράξη αυτή ενώ είναι συνδεδεμένος στο διαδίκτυο και άλλοι χρήστες τον παρακολουθούν σε πραγματικό χρόνο μέσω καμερών. Τα παραδοσιακά μέσα μαζικής ενημέρωσης (τηλεόραση, έντυπος τύπος) μπορούν επίσης να προβάλλουν την αυτοκτονία ενός διάσημου και αγαπητού στο κοινό ατόμου, γεγονός που θα μπορούσε να λειτουργήσει μιμητικά σε άτομα που έχουν αυτοκτονικές τάσεις. (Sacamoto, 2011; Holland, 2009; Chiκaκo, 2008)

Αυτοκτονία μέσω Διαδικτύου: τα νεαρά άτομα και οι έφηβοι είναι πιο ευάλωτοι και έχουν περισσότερες πιθανότητες να επηρεαστούν από το διαδίκτυο για να διαπράξουν αυτοκτονία συγκριτικά με τους μεγαλύτερους. Έφηβοι με αυτοκτονικές τάσεις τείνουν να αναζητούν και να αποκτούν πρόσβαση σε πληροφορίες σχετικά με την αυτοκτονία και τον αυτοτραυματισμό μέσω διαδικτύου. Ο αυτοκτονικός ιδεασμός στην εφηβική ηλικία συνδέεται σημαντικά με εμπειρίες άγχους ή συναισθηματικού πόνου σχετιζόμενα με το διαδίκτυο, συμπεριλαμβανομένου του εκφοβισμού μέσω διαδικτύου – cyberbullying, και με την έλλειψη εμπιστοσύνης από την πλευρά των εφήβων στους ανθρώπους γύρω τους. Φαίνεται ότι οι έφηβοι που είναι καχύποπτοι με τους γύρω τους είναι πιο πιθανό να χρησιμοποιήσουν την ανωνυμία που προσφέρει το διαδίκτυο όταν νιώθουν την ανάγκη να μιλήσουν σε άλλους για τα συναισθήματά τους, συμπεριλαμβανομένου του αυτοκτονικού ιδεασμού. Αυτό που βρέθηκε να συνδέεται σημαντικά με την αύξηση του αυτοκτονικού ιδεασμού στον εφηβικό πληθυσμό είναι η συμμετοχή σε ανώνυμες συζητήσεις σε δωμάτια συνομιλιών (chat rooms και online forums).

Το διαδίκτυο ως αποτρεπτικό μέσο για την αυτοκτονία: θετικές επιδράσεις της επικοινωνίας των εφήβων μέσω των σελίδων κοινωνικής δικτύωσης και ιδίως του Facebook. Οι σελίδες κοινωνικής δικτύωσης δεν βρέθηκε να σχετίζονται σημαντικά με την αύξηση στον αυτοκτονικό ιδεασμό. Φαίνεται πως προσφέρουν ένα μηχανισμό κοινωνικής υποστήριξης σε εφήβους που αναζητούν τέτοιες πληροφορίες. (Dunlop, More, & Romer, 2011; Sheldon, 2008; Katsumata et al., 2008; Dobson, 1999)

 

7.Παθολογική χρήση Διαδικτύου: Ακραίες περιπτώσεις
πολύωρη ενασχόληση, πλήρης κοινωνική απομόνωση, παραμέληση εαυτού και προσωπικής υγιεινής, διαταραχές ύπνου, υπερφαγία ή ασιτία με απώλεια βάρους.

 

8.Νέες Τάσεις στην χρήση ουσιών: Το Διαδίκτυο σαν μέσο προώθησης ψυχοδραστικών ουσιών σε καινούργιες πληθυσμιακές ομάδες

Τα τελευταία χρόνια παρατηρείται η παραγωγή «Designer drugs» (συνθετικών ουσιών  σχεδιασμένων για να αποφύγουν τον Νόμο περί Ναρκωτικών, νόμιμων, διότι μέχρι χθες δεν υπήρχαν, οπόταν δεν υπάγονται στον Νόμο περί Ναρκωτικών) ή καινούργιων συνθετικών  ουσιών, χημικών ουσιών, οι οποίες προέρχονται (δομικά παράγωγα) από υπάρχουσες, παράνομες ουσίες, ή σχετίζονται (ανάλογα) με αυτές. Διατηρούν τις ψυχοτρόπες ιδιότητες/ δράσεις αλλά υπεκφεύγουν του Νόμου περί Ναρκωτικών. Παράγονται με απίστευτη ταχύτητα, με σκοπό πάντα την παράκαμψη του Νόμου περί Ναρκωτικών της κάθε χώρας:

Legal Highs, «νόμιμα διεγερτικά»: Κύριος εκπρόσωπος οι καθινόνες και οι αμφεταμίνες

Herbal Highs, «διεγερτικά βότανα»: Συνήθως περιέχουν συνθετικούς αγωνιστές κανναβινοειδών υποδοχέων → Spice

Στόχος είναι καινούργιες πληθυσμιακές Ομάδες Στόχοι, οι οποίες μέχρι τώρα δεν είχαν πρόσβαση σε αγορά ουσιών γιατί δεν ήθελαν να εμπλακούν σε παράνομες δραστηριότητες. Ο διακριτικός και ασφαλής τρόπος προμήθειας από το Διαδίκτυο δημιουργεί αυτόματα καινούργιες ομάδες πιθανών αγοραστών. Η ελκυστικότητα αυξάνεται με την υπόσχεση αγοράς «νόμιμων, διεγερτικών ουσιών». Οι μεγαλύτερες ηλικιακά, και πιο εύρωστες οικονομικά ομάδες προτιμούν την αγορά μέσω διαδικτύου, οι νεαρώτερες ηλικίες προτιμούν την αγορά από φίλους (δεν διαθέτουν πιστωτική), ή από Head Shops. Συνήθως άντρες, σε νυκτερινά κέντρα (discos, clubs, bars, pubs), υπαίθρια μουσικά φεστιβάλ, νεαροί μαθητές και φοιτητές, νεαροί ενήλικες επαγγελματίες, ομοφυλόφιλοι, στην Ιρλανδία σε παραστρατιωτικές οργανώσεις.

Τα προϊόντα χαρακτηρίζονται σαν κάτι αθώο και αβλαβές: φυτική τροφή, άλατα μπάνιου, αρωματικά χώρου, καθαριστικό ηλεκτρικής σκούπας (!), χημικά για ερευνητικούς σκοπούς, λιβάνι. Τα sites δηλώνουν ότι «τα προϊόντα» “are not tested for human consumption/ are research chemicals/ are not tested for risks”. Αόριστη και ασαφής περιγραφή, το 67% έχει πολύ περιορισμένες ή καθόλου πληροφορίες για τα συστατικά, τις ποσότητες που περιέχονται, την δοσολογία, τις παρενέργειες. Η ονομασία δεν έχει καμία σχέση με την χημική σύσταση και είναι ψεύτικη, προβάλλεται η φυτική προέλευση και η νομιμότητα. Τεράστιο εύρος ποικιλίας των δραστικών ουσιών που περιέχονται. Ασυνέπεια στην προμήθεια ίδιων προϊόντων → πιθανότητα αγοράς μιας διαφορετικής ουσίας (ακούσια ή εκούσια) → αύξηση κινδύνου τοξικότητας . 50-70% των χρηστών αυτών των ουσιών χρησιμοποιούν το διαδίκτυο σαν την κύρια πηγή πληροφόρησης τους γι’ αυτές. Υπάρχουν εκατοντάδες δικτυότοποι, οι περισσότεροι εκ των οποίων βρίσκονται εκτός Ευρώπης και το 83% χρησιμοποιεί την αγγλική γλώσσα (52% αμιγώς αγγλικά και 31% μαζί με μια άλλη γλώσσα). Το 2011 καταμετρήθηκαν 15 γλώσσες (μεταξύ των οποίων και η ελληνική). 50% των sites πωλούν προϊόντα spice, «βότανα» , το 80% πωλούν σκόνες και χάπια. Αποστέλλονται ταχυδρομικά σε χώρες όπου ενδεχομένως οι ουσίες αυτές είναι παράνομες. Αλλαγή/ Αντικατάσταση/ Υποκατάσταση των δραστικών συστατικών με: αδρανείς ουσίες, αλλεργιογόνες ουσίες, άγνωστες ουσίες, τοξικές ουσίες, μόνο καφεϊνη, παράνομες ουσίες (Psychonaut Web Mapping Research Project 2010, EMCDDA Internet Survey 2009).

 

E.Κατευθυντήριες Γραμμές ασφαλούς χρήσης Διαδικτύου για τους Γονείς

 

Ξεπεράστε τον φόβο σας για τις νέες τεχνολογίες παίζοντας παρέα με το παιδί σας στον υπολογιστή

Αφιερώστε λίγο από τον ελεύθερο χρόνο σας για τα ηλεκτρονικά του παιχνίδια και το Facebook, αφήστε τα να σας δείξουν τους αγαπημένους τους ιστότοπους. Αν σας τρομάζουν τα περίπλοκα εικονικά περιβάλλοντα, ζητήστε από το παιδί να σας βοηθήσει να κατανοήσετε τον τρόπο λειτουργίας των παιχνιδιών αυτών.

Συζητήστε το περιεχόμενο των παιχνιδιών, τι τους αρέσει ιδιαίτερα.

Είστε οι γονείς, βάλτε τα όρια.

Επικοινωνήστε με το παιδί σας και μιλήστε του για τους πιθανούς κινδύνους του διαδικτύου, τους φόβους σας και την ανάγκη εμπιστοσύνης μεταξύ σας. Ενθαρρύνετε το να σας μιλήσει μόλις αισθανθεί άβολα για το παραμικρό.

Εξηγήσετε στο παιδί σας ξεκάθαρα ότι αν υποψιαστείτε κάτι θα πρέπει να ελέγξετε τον υπολογιστή του.

Θέστε κανόνες σχετικά με τον χρόνο που θα μπορεί το παιδί να παίζει ηλεκτρονικά παιχνίδια.

Φροντίστε να παίζουν σ’ έναν κοινό οικογενειακό χώρο ώστε να μπορείτε να τα παρακολουθείτε διακριτικά.

Παρακολουθείτε τις συνήθειες του παιδιού όταν παίζει. Όπως το παρακολουθείτε στην παιδική χαρά, γιατί να μην κάνετε το ίδιο όταν παίζει στο Διαδίκτυο;

Πριν αγοράσετε κάποιο παιχνίδι, βεβαιωθείτε ότι το περιεχόμενό του είναι κατάλληλο για την ηλικία του παιδιού.

Χρησιμοποιήστε λογισμικό που μπλοκάρει ακατάλληλο υλικό.

Ελέγχετε τον τύπο ηλεκτρονικής επικοινωνίας του παιδιού σας (Chat-room, Facebook, Skype, Twitter, ιστότοποι).

Έχετε πρόσβαση στο λογαριασμό e-mail του παιδιού σας και περιστασιακά ελέγξτε το e-mail του.

Επιθεωρήστε για σχετικό υλικό στον υπολογιστή του παιδιού σας.

Χρησιμοποιήστε την αναγνώριση κλήσεως για να δείτε ποιος τηλεφωνεί στο παιδί σας.

Ενθαρρύνετε την κριτική σκέψη.

Οι έφηβοι είναι πολύ κερδοφόρα ομάδα – στόχος για τους διαφημιστές στο Διαδίκτυο και γι’ αυτό θα πρέπει να είναι πάντα υποψιασμένοι, δεν χρησιμοποιούμε πιστωτική χωρίς να ενημερώσουμε τους γονείς.

Μάθετε στα παιδιά να είναι υπεύθυνα στη χρήση των προσωπικών τους δεδομένων.

Προτείνετε στα παιδιά να χρησιμοποιούν ψευδώνυμο και να αποφεύγουν να μπαίνουν σε προσωπικές λεπτομέρειες, ακόμα και αν γνωρίζουν προσωπικά το άτομο με το οποίο συνομιλούν. Μπορεί και άγνωστοι να παρακολουθούν τη συνομιλία αυτή.

Καταστήστε σαφές ποια είναι τα ευαίσθητα προσωπικά δεδομένα που πρέπει πάντα να προστατεύονται, όπως όνομα, διεύθυνση ηλεκτρονικού ταχυδρομείου, διεύθυνση του σπιτιού σας, σχολείο, ή ο αριθμός του (κινητού) τηλεφώνου, κωδικοί.

Δεν αναρτούμε φωτογραφίες μέσω διαδικτύου.

Ενημερώστε τα παιδιά ότι όχι μόνο δεν θα πρέπει να δίνουν δικά τους προσωπικά στοιχεία, αλλά ούτε και αυτά των φίλων τους.

Μάθετε το παιδί να αντιμετωπίζει τις διαδικτυακές γνωριμίες με αρκετή επιφυλακτικότητα, καθώς ακόμη και τα άτομα που έχουν κερδίσει την εμπιστοσύνη του μπορεί να έχουν σκοπό να το βλάψουν και να έχουν δημιουργήσει ψεύτικη ταυτότητα.

Τονίστε στο παιδί ότι, όταν νιώθει άβολα σε μια συνομιλία, μπορεί να τη σταματήσει με το πάτημα ενός πλήκτρου που θα απενεργοποιήσει τον ιστοχώρο όπου λαμβάνει χώρα η συνομιλία αυτή.

Σε περίπτωση που το πρόβλημα επιμένει, αλλάξτε την ηλεκτρονική διεύθυνση του παιδιού.

Πολλές φορές, η παρενόχληση γίνεται από παιδιά προς παιδιά. Σε τέτοια περίπτωση, αναζητήστε τον θύτη και μιλήστε με τους γονείς του.

Να είστε σε επιφυλακή για ενδείξεις ότι το παιδί σας έχει γίνει στόχος ηλεκτρονικής παρενόχλησης (π.χ. συναισθηματική αναστάτωση, αποφυγή φίλων, σχολείου, δραστηριοτήτων, πτώση επιδόσεων, λεπτά σχόλια που αντανακλούν διαταραγμένες σχέσεις είτε ηλεκτρονικά είτε φυσικά).

Συμβουλεύστε το παιδί να κρατά αντίγραφα συνομιλιών που το έφεραν σε δύσκολη θέση. Κάτι τέτοιο είναι ιδιαίτερα χρήσιμο για να μπορέσετε να κάνετε κάποια καταγγελία στην περίπτωση που κάποιος προσπαθεί να παρενοχλήσει ένα παιδί.

Εάν υποπτευθείτε ότι το παιδί σας παρενοχλείται από κάποιον μέσω του κινητού του, ρωτήστε ευθέως το παιδί σας να σας πει εάν πραγματικά συμβαίνει κάτι τέτοιο.

Εάν το παιδί σας λαμβάνει κλήσεις ή μηνύματα που το παρενοχλούν, το φοβίζουν ή νοιώθει ότι το απειλούν, κρατήστε τα μηνύματα, ώστε σε περίπτωση καταγγελίας να μπορείτε να αποδείξετε την παρενόχληση, σημειώστε την ημερομηνία και ώρα των κλήσεων και επικοινωνήστε με τον πάροχο κινητής τηλεφωνίας, ή με την αστυνομία.

Πείτε στο παιδί να μην απαντά ποτέ σε μηνύματα με υπονοούμενα, ή μηνύματα παρενόχλησης που λαμβάνει και να σας δείχνει αμέσως τα μηνύματα αυτά.

Μάθετε στα παιδιά να μη δεχτούν συνάντηση στο φυσικό κόσμο με άλλους παίκτες.

Μάθετε το παιδί σας να αντιμετωπίζει τους άλλους χρήστες του Διαδικτύου με τον ίδιο τρόπο που θα ήθελε να του φέρονται κι αυτοί.

‘Δεν κατηγορώ ούτε προσβάλλω κάποιον στο Διαδίκτυο θεωρώντας ότι αστειεύομαι, γιατί το αστείο μου μπορεί να μη γίνει αποδεκτό’.

Μην υποβαθμίζετε το συμβάν.

Η παρενόχληση μπορεί να μη μείνει μόνο στο ηλεκτρονικό επίπεδο και να εξελιχθεί σε κάτι πολύ σοβαρό αν δεν δώσετε την πρέπουσα σημασία.

Αν και όταν παρατηρήσετε ύποπτο, συμβουλέψτε τα και δράστε άμεσα και αποτελεσματικά.

Αν το πρόβλημα δεν μπορεί να λυθεί με τη δική σας παρέμβαση, και θέλετε να πάρετε πιο δραστικά μέτρα, μπορείτε να καταγγείλετε το περιστατικό.

(Μαρία Δάρα, ψυχολόγος; Γιωτάκος Ο, Τσιλιάκου Μ,. «Βιασμός» , Εκδόσεις Αρχιπέλαγος, 2008)

 

Ζ.ΧΡΗΣΙΜΕΣ ΔΙΕΥΘΥΝΣΕΙΣ

• Πανελλήνιο Σχολικό Δίκτυο (ΠΣΔ - www.sch.gr) είναι το εκπαιδευτικό ενδοδίκτυο του Υπουργείου Δια Βίου Μάθησης και Θρησκευμάτων. Αυτή τη στιγμή διασυνδέει 16.618 σχολεία και 925 διοικητικές υπηρεσίες και 77.494 εκπαιδευτικών και τους παρέχει ένα πακέτο βασικών και προηγμένων τηλεματικών υπηρεσιών. Με τον τρόπο αυτό συντελεί στη δημιουργία μίας νέας γενιάς εκπαιδευτικών κοινοτήτων, η οποία αξιοποιεί τις Τεχνολογίες της Πληροφορικής και των Επικοινωνιών στην καθημερινή εκπαιδευτική διαδικασία και προάγει την ασφαλή χρήση.

                http://internet-safety.sch.gr

 

• ΧΡΗΣΙΜΕΣ ΓΡΑΜΜΕΣ ΥΠΟΣΤΗΡΙΞΗΣ ΧΩΡΙΣ ΧΡΕΩΣΗ

                Γραμμή Βοηθείας ΥποΣΤΗΡΙΖΩ του Ελληνικού Κέντρου Ασφαλούς Διαδικτύου

                τηλέφωνο χωρίς χρέωση 800 11 800 15

                ΥΠΟΔΙΕΥΘΥΝΣΗ ΔΙΩΞΗΣ ΗΛΕΚΤΡΟΝΙΚΟΥ ΕΓΚΛΗΜΑΤΟΣ 11012

                ΣΥΝΗΓΟΡΟΣ ΤΟΥ ΠΑΙΔΙΟΥ 800 11 32 000

• ΧΡΗΣΙΜΕΣ ΙΣΤΟΣΕΛΙΔΕΣ

                Ελληνική γραμμή Αναφοράς Παράνομου Περιεχομένου στο Internet    (www.safeline.gr).

                Αυτή η διεύθυνση ηλεκτρονικού ταχυδρομείου προστατεύεται από τους αυτοματισμούς αποστολέων ανεπιθύμητων μηνυμάτων. Χρειάζεται να ενεργοποιήσετε τη JavaScript για να μπορέσετε να τη δείτε.

                www. saferinternet.gr

                www. cyberkids.gov.gr

                www.hellenicpolice.gr

                www. astynomia.gr

                www.0-18.gr

                www.hamogelo.gr

 

• Θεραπευτικά Προγράμματα

- Τμήμα Παθολογικής Χρήσης Διαδικτύου της Μονάδας Ψυχολογικής Απεξάρτησης 18 Άνω, Ψ.Ν.Α., για ενήλικες χρήστες

- Μονάδα Εφηβικής Υγείας (Μ.Ε.Υ.) της Β' Παιδιατρικής Κλινικής του Πανεπιστημίου Αθηνών για ανήλικους χρήστες, στο νοσοκομείο Παίδων «Π & A Κυριακού» .

- Ειδικό Tακτικό Ψυχιατρικό Ιατρείο Παιδιών και Εφήβων για την αντιμετώπιση του εθισμού στους Η/Υ και το Διαδίκτυο στο Ιπποκράτειο Νοσοκομείο Θεσσαλονίκης. Τηλ. 2310-814780 & 892417

- Συμβουλευτική υπηρεσία φοιτητών προς αντιμετώπιση της παθολογικής χρήσης Η/Υ και Διαδικτύου στη Φοιτητική Λέσχη του Α.Π.Θ.

- ΤΜΗΜΑ ΑΠΟΚΑΤΑΣΤΑΣΗΣ ΕΞΑΡΤΗΜΕΝΩΝ ΙΑΝΟΣ, ΨΥΧΙΑΤΡΙΚΟ ΝΟΣΟΚΟΜΕΙΟ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ

Μονάδα Παθολογικής Χρήσης Διαδικτύου Για Ενήλικες

ΤΗΛ. 2310 550919

 

ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ

AACAP OFFICIAL ACTION (2007). “Practice Parameter for the Assessment and Treatment of Children and Adolescents With Attention-Deficit / Hyperactivity Disorder”. J. Am. Acad. Child Adolesc. Psychiatry, 2007;46(7):894-921.

American Psychiatric Association (2013). “Diagnostic and Statistical Manual of Mental Disorders. 5th edition (DSM-5) American Psychiatric Association.

American Academy of Pediatrics, Committee on Quality Improvement, Subcommittee on Attention-Deficit / Hyperactivity Disorder (2000). “Clinical Practice Guideline: Diagnosis and Evaluation of the Child With Attention-Deficit / Hyperactivity Disorder”. Pediatrics 2000;105;1158-1170

Alao, A.,O., Soderberg, M., Pohl, E., & Alao, A., L. (2006). “Cybersuicide: Review of the role of the internet on suicide”. CyberPsychology and Behavior, 9, 489-493.

Almind, J., H. (2010). “Psychological treatment of children exposed to 'online grooming'-abuse through the internet”. In Almind Jansen, H. and Madsen, S. A. (eds.) (2010). “Sexual Abuse – treatment, dissemination and research”. Status report 2008-2009, Team for Sexually Abused Children, The University Hospital, Copenhagen, pp. 29-33.

Au, J. S. K., Yip, P. S. F., Chan, C. L. W. & Law, Y. W. (2004). “Newspaper reporting of suicide cases in Hong Kong”. Crisis, 25(4), 161-168.

Barkley RA (1998). “Attention-Deficit Hyperactivity Disorder. A Handbook for Diagnosis and Treatment”. 2nd ed. New York, NY: Guilford Press; 1998.

Beatson, S., Hosty, G.S., & Smith, S. (2000). “Suicide and the Internet”. Psychiatric Bulletin 24:434

Becker, K., & Schmidt, M.H. (2004). “When kids seek help on-line: Chat rooms and suicide”. American Academy of Child and Adolescent Psychiatry, 43, 246-247.

Benedek, E., & Brown, C. (1999). “No excuses: Televised pornography harms children”. Harvard Review of Psychiatry, 7(4), 236-240.

Bensimon, P. (2007). The role of pornography in sexual offending. Sexual Addiction & Compulsivity, 14(2), 95-117.

Biddle, L., Donovan, J., Hawton, K., Kapur, N., & Gunnell, D. (2008). “Suicide and the internet”. BMJ, 336

Borzekowski, Dina L.G., Rickert, Vaughn I. (2001). “Adolescents, the Internet, and Health: Issues of Access and Content”. Journal of Applied Developmental Psychology, 22: 49-59.

Brinkman W.B., Epstein J. N. (2011). “Treatment planning for children with attention-deficit / hyperactivity disorder: treatment utilization and family preferences”. Patient Preference and Adherence 2011:5 45-56.

Brown, J.D., & L’Egle, K.L. (2009). “Sexual attitudes and behaviors associated with U.S. early adolescents’ exposure to sexually explicit material”. Communication Research, 36, 129-151.

Carnes, P. J. (2001). “Cybersex, courtship, and escalating arousal: Factors in addictive sexual desire”. Sexual Addiction & Compulsivity, 8(1), 45-78

Chih-Hung Ko, Ju-Yu Yen, Cheng-Chung Chen,Sue-Huei Chen & Cheng-Fang Yen (2005). “Proposed Diagnostic Criteria of Internet Addiction for Adolescents”. The Journal of Nervous and Mental Disease, Volume 193, Number 11

Chikako, O., S. (2008). “Too lonely to die alone: Suicide Pacts and existential suffering in Japan”. Cult Med Psychiatry, 32, 516-551.

Chronis A. M., Jones H. A., Raggi V. L. (2006). “Evidence-based psychosocial treatments for children and adolescents with attention-deficit / hyperactivity disorder”. Clinical Psychology Review 26 (2006) 486-502.

Cooper, A. (1998). “Sexuality and the Internet: Surfing into a new millennium. CyberPsychology and Behavior”. 1, 187-193.

Dahiquist NR, Mellinger JF, Klass DW (1983). “Hazard of video games in patients with lightsensitive epilepsy. JAMA 1983;249:776-777

Daniels, J. (2009). “Cyber Racism: White Supremacy Online and the New Attack on Civil Rights (Perspectives on a Multiracial America)”. Rowman & Littlefield Publishers, Inc, 2009

Delmonico, D. L., & Griffin, E.J. (2008). “Cybersex and e-teen. What marriage and family therapists should know”. Journal of Marital and Family Therapy, 34, 431-44.

Delmonico, D. L., & Miller, J. A. (2003). “The Internet sex screening test: A comparison οf sexual compulsives versus non-sexual compulsives”. Sexual and Relationship Therapy, 18, 261-276.

Derevensky, J., L., & Gupta, R., (2000). “Prevalence estimates of Adolescent Gambling: A comparison of the SOGS-RA, DSM-IV-J, and the GA 20 Questions”. Journal of Gambling Studies, 16, 227-251.

Derevensky, J., L., & Gupta, R., (2007). “Internet Gambling Amongst Adolescents: A Growing Concern”. Mental Health Addiction 593-101.

Derevensky, J., L., & Gupta, R., & Winters, K., (2003). “Prevalence rates of youth gambling problems: Are the current rates inflated?” Journal of Gambling Studies, 19, 405–425.

Derevensky., J.,L, & Gupta, R., (2004). “Adolescents with gambling problems: a synopsis of our current knowledge”. eGambling: The Electronic Journal of Gambling Issues, 10, 119–140.

Dobson, R. (1999). “Internet sites may encourage suicide”. British Medical Journal 319:337.

Dunlop, S., M., More, E., & Romer, D. (2011). “Where do youth learn about suicides on the Internet, and what influence does this have on suicidal ideation? “ Journal of Child Psychology and Psychiatry, 1-8.

Epstein LH, Roemmich JN, Paluch RA et al (2005). “Physical activity as a substitute for sedentary behavior in youth”. Ann Behav Med2005, 29 (3):200 -209

Fisher RS. Harding GF, Erba G. et al (2005). “Photic- and Patern- Induced Seizures: A review for the Epilepsy Foundation of America Working Group”. Epilepsia;46:1426-1441

Flood, M. (2009). “The harms of pornography exposure among children and young people”. Child Abuse Review, 18, 384-400.

Freeeman-Longo, R.E. (2000). “Children, teens, and sex on the Internet”. Sexual Addiction and Compulsivity, 7, 75-90.

Giammattei J, Blix G, Marshak HH, et al (2003). “Television watching and soft drink consumption: associations with obesity in 11- to 13-year-old schoolchildren. Arch Pediatr Adoles Med, 57(9):882-886

Griffiths, M., D., (1999). “Gambling Technologies: Prospects for problem gambling”. Journal of Gambling Studies, 15, 3.

Griffiths, M., D., & Parke, J., (2002). “The social impact of Internet gambling”. Social Science Computer Review, 20. 3.

Griffiths, M., King, D., & Delfabbro, P., (2009). “Adolescent gambling- like experiences: Are they a cause of concern?” Education and Health, 27, 2.

Gupta R., Derevensky J.,L., (1998). “Adolescent gambling behavior: a prevalence study and examination of the correlates associated with problem gambling”. Journal of Gambling Studies, 14:319–345.

Gupta R., Derevensky J.,L., (2000). “Adolescents with gambling problems: From Research to Treatment”. Journal of Gambling Studies, 16, 2.

Harding GF, Harding PF., (1999). “Televised material and photosensitive epilepsy”. Epilepsia 1999;40(suppl 4):65-9.

Ishida S., Yamashita Y. et al. (1998). “Photosensitive seizures provoked while viewing “Pocket Monsters”, a made for television animation program in Japan”. Epilepsia 1998;39:1340-4.

Griffiths, M. (2001). “Sex on the Internet: Observations and implications for Internet sex addiction”. The Journal of Sex Research, 38(4), 333-342.

Hagihara, A., Miyazaki, s., & Tarumi, K. (2010). “Internet use and suicide among younger ages groups between 1989 and 2008 in Japan”. Acta Psyciatr Scand, 121, 485-486.

Hines, D., & Finkelhor, D. (2007). “Statutory sex crime relationships between juveniles and adults: A review of social scientific research”. Aggression & Violent Behavior, 12(3), 300-314.

Holland, K. (2009). “Suicide and the media: Identifying some blind spots”. Communication, Creativity and Global Citizenship, 287-306.

Jones DE, (2009). “Conduct prevention research groupfoster EM. Service Use Patterns for Adolescents with ADHD and Comorbid Conduct Disorder”. Journal of behavioral therapy and research 2009 Oct;36(4):436-49.

Ju-Yu Yen, Chih-Hung Ko, Cheng-Fang Yen, Hsiu-Yueh Wu, and Ming-Jen Yang.(2007). “The Comorbid Psychiatric Symptoms of Internet Addiction: Attention Deficit and Hyperactivity Disorder (ADHD), Depression, Social Phobia and Hostility”. Journal of Adolescent Health. 41: 93-98

Katsumata, Y., Matsumoto, T., Kitani, M., & Takeshima, T. (2008). “Electronic media use and suicidal ideation in Japanese adolescents”. Psychiatry and Clinical Neuroscienses, 62, 744-746.

Kim-Kwang, R., C. (2009). “Online child grooming: a literature review on the misuse of social networking sites for grooming children for sexual offences”. Australian Institute of Criminology.

Kormas, G., Critselis, E., Janikian, M., Kafetzis, D., Tsitsika, A. (2011). “Risk factors and psychosocial characteristics of potential problematic and problematic internet use among adolescents: A cross-sectional study”. BMC Public Health, 11:595.

Lam,L.,T., Peng, Z., Mai, J., & Jing, J. (2009). “The association between Internet addiction and self-injurious behaviour among adolescents”. Inj Prev, 15, 403-408.

Lambek R, Tannock R, Dalsgaard S, Trillingsgaard A, Damm D, Thomsen PH. (2010). “Validating neuropsychological subtypes of ADHD: how do children with and without an executive function deficit differ?” J. ChildPsychol. Psychiatry, 51(8), 895-904

Levert, N. P. (2007). “A comparison of Christian and non-Christian males, authoritarianism, and their relationship to Internet pornography addiction/ compulsion”. Sexual Addiction & Compulsivity, 14, 145-166.

Lo, V.,H. & Wei, R. (2005). “Exposure to Internet pornography and Taiwanese adolescents’ sexual attitudes and behavior”. Journal of Broadcasting & Electronic Media, 49(2), 221-237.

Maeda Y., Kourokawa T., Sakamoto K. et al (1990). “Electroclinical study of video-game epilepsy”. Dev Med Child Neurol 1990;32(6):493-500.

Mark ΑΕ and Ian Jannsen (2008). “Relationship between screen time and metabolic syndrome in adolescents”. J of Public Health; 30(2):153-160

Matheson DM, Killen JD, Wang Y. et al (2004). “Children's food consumption during television viewing”. Am J Clin Nutr;(79):1088-1094.

Meschan J.F., Earls, M.F. (2005). “Process for Developing Community Consensus Regarding the Diagnosis and Management of Attention-Deficit / Hyperactivity Disorder”. Pediatrics 2005 Jan;115(1):e97-104

Messerlian, C., Byrne, A., & Derevensky, J., L., (2004). “Gambling, Youth and the Internet: Should we be concerned?” Child and Adolescent Psychiatry, 13, 3-6.

Messmer, E. (2009). “Racism, hate, militancy sites proliferating via social networking”, Network World, (Ed.) Simon Wiesenthal Center for Tolerance, “Digital Terrorism and Hate”, 2009

Misawa T., Shigeta S, Nojima S., (1991). “Effects of video games on visual function in childrern”. Nippon Eiseigaku Zashi 1991;45(6):1029-34.

Mitchell, K., J., Finkelhor, D., & Wolak, J. (2001). “Risk factors for and impact of Online Sexual Solocitation of Youth”. American Medical Association, 285(23), 3011-3014.

Nainzadeh NK, llizarov S., Pilliqian G. et al (2011). “Ulnar neuropathy at the elbow in computer keyboard operators”. Work; 39 (2):93-101

Nuñez, J. (2003). “Outpatient treatment of the sexually compulsive ephebophile”. Sexual Addiction & Compulsivity, 10(1), 23-51.

Olson, L.,N., Daggs, J.,L., Ellevold, B.,L., & Rogers, T.,K.,K.(2007). “Entrapping the innocent: toward a theory of child sexual predators’ luring communication”. Communication theory, 17(3): 231–251

Prasad M, Arora M, Abu-Arafeh I. et al (2011). “3D movies and risk of seizures in patients with photosensitive epilepsy”. Seizure 2011 Sep 19

Ramtekkar U. P., Reiersen A. M., Todorov A. A., and Todd R. D. (2010). “Sex and age differences in Attention-Deficit / Hyperactivity Disorder symptoms and diagnoses: Implications for DSM-V and ICD-11”. J Am Acad Child Adolesc Psychiatry. 2010 March; 49(3): 217-28.e1-3.

Rajagopal, S. (2004). “Suicide pacts and the Internet”. BMJ, 329, 1298-1299.

Ricci S, Vigevano F, Manfredi M. et al (1998). “Epilepsy provoked by television and video games: safety of 100 Hz screens”.Neurology1998;50:790-3

Rosenfield M., (2011). “Computer vision syndrome: a review of ocular causes and potential treatments”. Ophthalmic Physiol.Opt. 2011.Apr 12

Rushton DN., (1981). “Space invader epilepsy”. Lancet 1981;1:501.

Sacamoto, A. (2011). “The Internet and Suicide”. Proceedings, 13, 65-71.

Shapira, N., Goldsmith, T.D, Keck, P.E., Khosla, U.M., McElroy, S. L. (2000). “Psychiatric features of individuals with problematic internet use”. Journal of Affective Disorders, 57:267-272

Sheldon, P. (2008). “The relationship between unwillingness to-communicate and students’ Facebook use”. Media Psychology, 20, 67-75.

Sheynkin Y, Jung M, Yoo P. et al (2005). “Increase in scrotal temperature in laptop computer users”. Hum Reprod. 20(2): 452-5

Sheynkin Y, Welliver R, Winner A. et al (2011). “Protection from scrotal hyperthermia in laptop computer users”. Fertil Steril;95(2):647-51

Stack, S. (2003). “Media coverage as a risk factor in suicide”. Journal of Epidemiology and Community Health, 57, 238-240.

Stack, S., Wasserman, I., & Kern, R. (2004). “Adult social bonds and the use of Internet pornography”. Social Science Quarterly, 85(1), 75-88

Toosi KK, Impin BG, Baker NA. et al (2011). “Effects of computer key boardig on ultrasonographic measures of the median nerve”. Am J Ind Med. 2011

Turchi, R., M., & Derevensky, J., L., (2006). “Youth gambling: not a safe bet”. Current Opinion in Pediatrics, 18, 454-458.

Verroti A, Trotta D, Salladini C. et al (2004). “Photosensitivity and epilepsy: a follow-up study”. Dev Med Child Neurol 2004;46:347-51

Wasserman, D., Cheng, Q., & Jiang, G. (2005). “Global suicide rates among young people aged 15-19”. World Psychiatry, 4,114-120.

Wolak, J., Finkelhor, D., Mitchell, K., & Ybarra, M. (2008). “Online 'Predators' and their Victims: Myths, Realities and Implications for Prevention and Treatment”. American Psychologist, 63, 111-128.

Wolak, J., Mitchell, K., & Finkelhor, D. (2007). “Unwanted and wanted exposure to online pornography in a national sample of youth Internet users”. Pediatrics, 119, 247-257.

Young, K. (1996). “Internet Addiction: the emergence of a new clinical disorder”. CyberPsychology and Behavior, Vol. 1 No. 3., pages 237-244

Young, K. S. (2008). Internet sex addiction: Risk factors, stages of development, and treatment. American Behavioral Scientist, 52(1), 21-37.

Young, K.S., Nabuco de Abreu, C. (2010). “Internet Addiction: A Handbook and Guide to Evaluation and Treatment”. John Wiley and Sons, 2010.

The MTA Cooperative Group. A 14-month randomized clinical trial of treatment strategies for attention deficit / hyperactivity disorder. Arch Gen Psychiatry. 1999;56(12):1073-1086.

Αγαπητού Π & Ανδρέου Γ, (2007). “Γλωσσικές δυσκολίες και ΔΕΠΥ: Μελέτη περίπτωσης”. Εταιρεία Ειδικής Παιδαγωγικής Ελλάδος, “Η Ειδική Αγωγή στην Κοινωνία της Γνώσης”, Αθήνα: Γρηγόρης

Εθνικό και Καποδιστριακό Πανεπιστήμιο Αθηνών (2011). “ΑΡΙΑΔΝΗ: ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΚΑΤΑΡΤΙΣΗΣ ΕΠΑΓΓΕΛΜΑΤΙΩΝ ΨΥΧΙΚΗΣ ΥΓΕΙΑΣ ΓΙΑ ΤΟ ΦΑΙΝΟΜΕΝΟ ΤΟΥ «ΕΘΙΣΜΟΥ» ΤΩΝ ΕΦΗΒΩΝ ΣΤΟ ΔΙΑΔΙΚΤΥΟ ΚΑΘΩΣ ΚΑΙ ΓΙΑ ΤΟΥΣ ΚΙΝΔΥΝΟΥΣ ΠΟΥ ΑΝΤΙΜΕΤΩΠΙΖΟΥΝ ΤΑ ΠΑΙΔΙΑ ΚΑΙ ΟΙ ΕΦΗΒΟΙ ΑΠΟ ΤΗΝ ΑΝΕΞΕΛΕΓΚΤΗ ΧΡΗΣΗ ΤΟΥ ΔΙΑΔΙΚΤΥΟΥ

Καλαντζή-Αζίζι Α και Ζαφειροπούλου, (2004). “Προσαρμογή στο Σχολείο: Πρόληψη και αντιμετώπιση δυσκολιών”. Αθήνα: Ελληνικά Γράμματα

Γιωτάκος, Ο., Πρεκατέ, Β (Επιμ.)(2006). “Σεξουαλική Κακοποίηση. Μυστικό; Όχι πια!”. Αθήνα: Ελληνικά Γράμματα.

Μονάδα Εφηβικής Υγείας Νοσοκομείου Παίδων 'Αγλαϊα Κυριακού'(2010). “Χρήση και κατάχρηση του διαδικτύου (internet): Συσχετίσεις με ψυχοκοινωνικούς παράγοντες που αφορούν τους χρήστες”.

Μονάδα Εφηβικής Υγείας Νοσοκομείου Παίδων 'Αγλαϊα Κυριακού'(2008). “Διαχείριση της σεξουαλικότητας των Ελλήνων εφήβων”.

 

Φανή Βαβύλη

Αρχιτέκτων,MsA. PhD., Καθηγήτρια Α.Π.Θ.

Πρόεδρος του Ελληνικού Τμήματος της UIA

Αναπληρωματικό μέλος του Συμβουλίου της UIA

Executive member UIA-PHG

Ιδρυτικό μέλος του GUPHA

 

Η  θέση - τοποθεσία (η χωροθέτηση) για τα νοσοκομεία και τα σανατόρια  τα παλαιότερα χρόνια  επιλέχθηκε με κριτήριο την εκμετάλλευση των  ευνοϊκότερων παραμέτρων του φυσικού περιβάλλοντος,.

Εν αντιθέσει με το παρελθόν η  τρέχουσα ιατρική πρακτική  χαρακτηρίζεται  από την  αυξημένη γνώση  και την τεχνολογική πρόοδο με  αποτέλεσμα τα σύγχρονα νοσοκομεία να χαρακτηρίζονται ,   ως προς στον σχεδιασμό  και  την λειτουργία τους από μια τεράστια αλληλεπίδραση πολυάριθμων παραγόντων  (εξυπηρέτηση των πολύπλοκων αναγκών των χρηστών και των εργαζομένων , χρήση  νέων υλικών και τεχνολογιών, κά.) . Αυτή η πολυπλοκότητα και συνθετότητα έχει και  σαν  αποτέλεσμα την ανάπτυξη  νέων προβλημάτων  όπως και το αποκαλούμενο «sick building syndrome»

Όπως κάθε άλλος τομέας της Αρχιτεκτονικής  στον 21^ο αιώνα έτσι και ο τομέας που άπτεται του σχεδιασμού των Χώρων Υγείας και Νοσηλευτικής Φροντίδος  απαιτεί  καινοτόμες προσεγγίσεις .

Αιτίες αυτών  των προσεγγίσεων  είναι πολλές όπως η απαίτηση (και αναγκαιότητα) για μείση του χρόνου σχεδιασμού  και  κατασκευής τους, η τάση για μεγα-οικοδομήματα , η εξειδίκευση των κλινικών (παιδιατρικές μαιευτικές, κλπ.), η αλλαγή της  επιδημιολογίας και των ανθεκτικών ιογενών λοιμώξεων , η ανάπτυξη πολυανθεκτικών νοσοκομειακών λοιμώξεων ,  η επανεμφάνιση  παλαιών λοιμώξεων (π.χ  φυματίωση)  αλλά και η  ανάπτυξη  των υποστηρικτικών logistics.

Οι τάσεις που υπάρχουν σήμερα είναι αυτές του  πράσινου νοσοκομείου  που λαμβάνει υπ’ όψιν την ενέργεια και την διαχείριση του άνθρακα αλλά και  την αύξηση της  χρήσης των ανανεώσιμων πηγών ενέργειας. Επίσης η καλή διαχείριση των προμηθειών, η προώθηση των μοντέλων φροντίδας πιο κοντά στο σπίτι, η τηλεϊατρική, καθώς και οι  ευκαιρίες εργασίας στο σπίτι. Επιπροσθέτως σε αυτό λαμβάνονται υπ’ όψιν η  αποτελεσματική χρήση του νερού με αποφυγή της αγοράς εμφιαλωμένου νερού, η αξιοποίηση της  θέρμανσης και τέλος τα  κατάλληλα μέτρα για τα απόβλητα . Πέρα όμως από τα προηγούμενα παραμένει και γίνεται κεντρικότερη στο σχεδιασμό και τη λειτουργία η επιδίωξη ενός φιλικού, για τον ασθενή και το προσωπικό, θεραπευτικό περιβάλλον (στο νοσοκομείο, σε υποστηρικτικές μονάδες κτλ.).

Έτσι ένα σύγχρονο νοσηλευτικό ίδρυμα πρέπει να χαρακτηρίζεται  σύμφωνα με το Budapest Declaration of Health Promoting Hospitals από βελτίωση της ποιότητας των υπηρεσιών υγείας και της ποιότητας και της ποικιλίας του φαγητού   (για ασθενείς και προσωπικό), από  την προσήλωση στην αύξηση και την  βελτίωση της  πληροφορίας και  της επικοινωνίας , από προγράμματα  επιμόρφωσης και εκπαίδευσης  για ασθενείς  και συγγενείς, από την δημιουργία ενός νοσοκομειακού περιβάλλοντος  υποστηρικτικού, ανθρώπινου και με ενδιαφέρον   που τονώνει και αναζωογονεί ιδιαίτερα τους  ασθενείς με μακροχρόνια παραμονή.   Τέλος από  την ευαισθητοποίηση για την σημασία του νοσοκομειακού περιβάλλοντος στην υγεία των  ασθενών, του προσωπικού και των επισκεπτών .

Εν συντομία ως προς την αρχιτεκτονική ενός νοσηλευτηρίου επιδιώκεται μια αισθητική αλλά και αρμονία σε σχέση και με τον περιβάλλοντα χώρο, από  την καλή τοποθέτηση του κτιρίου στο οικόπεδο (προσανατολισμός, θέα, κλίσεις εδάφους, κοκ.) ,  αλλά και από την  εύκολη πρόσβαση  και την  καλή σύνδεση με τα δημόσια μέσα μεταφοράς.

Σημαντική επίσης είναι η  λειτουργικότητα (πχ. προσανατολισμός και αποφυγή  περιττών  κινήσεων μέσα στο κτιριακό συγκρότημα),η ύπαρξη αυλών – αιθρίων, άφθονοι χώροι στάθμευσης, κατάλληλα διαμορφωμένος  χώρος Α’ Βοηθειών , η συνέχεια  του εσωτερικού με το εξωτερικό , η ενσωμάτωση  των διεθνών προτύπων εργονομίας  στον σχεδιασμό [π.χ διαστάσεων όσον αφορά τα χειρουργεία, κλίνες εξεταστηρίων], αλλά και η δυνατότητα  τροποποίησης  του κτιρίου για μελλοντικές ανάγκες (ευελιξία, επεκτατότητα)

Όσον αφορά τον εσωτερικό χώρο της μονάδας υγείας πρέπει να  είναι  οικείος και  οικιακός , να έχει  δρόμους κίνησης με εσωτερική συνέχεια, να χαρακτηρίζεται από ευχάριστο εσωτερικό περιβάλλον: αναπαυτικό φωτισμό, κατάλληλα χρώματα,  αλλά και διαδρόμους, πχ, στις νοσηλευτικές μονάδες  με φως, χρώμα, πράσινο και, απαραίτητα, έργα τέχνης . 

Επίσης να υπάρχουν προσεκτικά σχεδιασμένοι χώροι θαλάμων που  για να εξασφαλίζεται η καλή διαπροσωπική σχέση  γιατρού – ασθενή αλλά  και η αναγκαία απομόνωση ασθενών σε περιπτώσεις πολυανθεκτικών νοσοκομειακών λοιμώξεων. Τέλος  να εξασφαλίζεται κατά το δυνατόν η  ιδιωτικότητα (σεβασμός δικαιωμάτων του ασθενούς) .

Αναγκαία επιπροσθέτως  είναι η ύπαρξη ενός   καθαρού  και  εύληπτου συστήματος σήμανσης και   προσανατολισμού [πινακίδες, γραφή, κ.ά.]  και  η εύκολη πρόσβαση στο χώρο υποδοχής και πληροφοριών  ειδικά για ασθενείς με κινητικά προβλήματα  και άλλες  γνωσιακές εκπτώσεις αλλά  και εκπτώσεις  των αισθητηρίων οργάνων (διαταραχές όρασης-ακοής κλπ)

Πέρα όμως από τον παραπάνω ορθό  σχεδιασμό  αναγκαία είναι και η περιοδική  αποτίμηση της αποτελεσματικότητας των παραπάνω  μέτρων προς αυτές τις κατευθύνσεις (ανατροφοδότηση (feed back process)–λήψη διορθωτικών  μέτρων )

 Συμπερασματικά οι νέες τάσεις που εφαρμόζονται διεθνώς όσον αφορά τον αρχιτεκτονικό σχεδιασμό των νοσηλευτικών ιδρυμάτων (πράσινο νοσοκομείο, νοσοκομείο φιλικό στον χρήστη υπηρεσιών υγείας και το προσωπικό του)  δεν αποτελούν πολυτέλεια, όπως συχνά εκλαμβάνεται, αλλά ανάγκη διότι έτσι εξοικονομούνται  πόροι (αναγκαίοι και σε αναζήτηση σήμερα).

 

Βιβλιογραφία

http://www.greenhospital-project.eu/

http://home.howstuffworks.com/home-improvement/construction/green/hospitals-going-green1.htm

Saving Carbon, Improving health, NHS Carbon Reduction Strategy for England Sustainable Development Unit, Jan. 2009

 Department of Health, 2008. Taking the long term view: the Department of Health’s strategy for delivering sustainable development 2008-2011, London: HSMO

 Department of Health, 2008. Health Technical Memorandum 07-04: Water management and water efficiency (HTM)  London: HMSO

Vavili, F. Aspects of healing Environments, ZITI publ., Thessaloniki, 2009

Vavili, F.  “Ward Units: What is New?” Incalculability of Architecture, editor Robert Barelkowski, Poznan 2006

Bαβύλη, Φ.  ‘Σχεδιάζοντας για τους Hλικιωμένους’, Eκδ. University Studio Press, Θεσσαλονίκη, 2002

Bαβύλη, Φ. ‘Κτίρια για την Ψυχική Yγεία, Eκδ. University Studio Press, Θεσσαλονίκη, 2002,

 

Κολοστούμπης Γιώργος (BSc, MSc, PhD) . Από τα φοιτητικά χρόνια το ενδιαφέρον του επικεντρώθηκε στο συνδυασμό της προηγμένης τεχνολογίας με τις επιστήμες της ζωής. Τα ερευνητικά του ενδιαφέροντα είναι τα συστήματα υποστήριξης κλινικών αποφάσεων, τα πληροφοριακά συστήματα υγείας, η φορητή τεχνολογία m-health, η ρομποτική χειρουργική στον τομέα της ογκολογίας, ουρολογίας, η τηλεχειρουργική και η Βιοϊατρική Τεχνολογία.

 

 

Εισαγωγή

Βασικά στάδια όπως η έρευνα, η υλοποίηση, η σύλληψη και η καινοτομία αποτελούν την πορεία της εξέλιξης και της προόδου για τις επόμενες δεκαετίες. Με γνώμονα την ελπίδα και την κατευθυντήρια δύναμη της οικονομικής ανάπτυξης του 21^ου αιώνα που διανύουμε, αρκετά μεγάλος αριθμός επιστημόνων από διαφορετικούς τομείς της Ιατρικής, της Βιολογίας, της Χημείας, κ.α. εργάζονται στην εξέλιξη των διαφόρων τεχνολογικών μέσων και μεθόδων της Νάνο-τεχνολογίας. Ανόργανα και οργανικά στοιχεία συνθέτουν την Νάνο-Βιοτεχνολογία, εκτείνοντας στο φάσμα των κλινικών δοκιμών.

Επικεντρώνουμε το ενδιαφέρον στη κατανόηση και χειρισμών των μοριακών μηχανισμών, με εξατομικευμένη ιατρική τεχνολογία στη σύγχρονη κλινική πράξη συμβάλλοντας θετικά στην εισαγωγή νέων μοντέλων Υγείας προς τους πολίτες.

Τι είναι η Νανοτεχνολογία;

 Ο κλάδος της Νανοτεχνολογίας είναι ο επιστημονικός τομέας που ασχολείται σε διάφορους τομείς της καθημερινής μας ζωής, με πολύπλοκες απεικονιστικές διατάξεις, παρουσιάζοντας συνοπτικά τη μετάδοση ηλεκτρονίων μέσα από τα μικροσκόπια, συστήματα έξυπνων αισθητήρων, ισχυρά συστήματα αποθήκευσης πληροφορίας, μικρά υπολογιστικά συστήματα και τις εφαρμογές τους [2,3,7].

Η Νανοτεχνολογία συνδυάζεται άριστα με τις επιστήμες όπως η βιολογία, η ιατρική, η μικρό-ηλεκτρονική, η χημεία κ.α., επιστήμες προσφέροντας τα εργαλεία και τις μεθόδους ώστε να επιλύσουν πολλές παγκόσμιες προκλήσεις που απασχολούν τον άνθρωπο. Εφαρμόζεται δε στις μέρες μας σε διάφορους τομείς όπως η ανάπτυξη μιας νέας γενιάς διαγνωστικών εργαλείων δίνοντας τη δυνατότητα, στη βελτίωση της διαγνωστικής ιατρικής, της θεραπευτικής ιατρικής.

Για παράδειγμα οι βελτιωμένες φαρμακευτικές ουσίες, η ανάπτυξη μεθόδων συστηματικής ιατρικής παρακολούθησης, η εξέλιξη των διαφόρων ασθενειών, μέσω της φαρμακευτικής αγωγής, σημαντικό πλεονέκτημα αποτελεί η ανάπτυξη χειρουργικών εργαλείων και των ρομπότ.

Ο στόχος της νανοτεχνολογίας στην Υγεία είναι ο χειρισμός των μοριακών μηχανισμών του οργανισμού και η εξατομικευμένη ιατρική στη σύγχρονη κλινική πράξη.

Η Νανοτεχνολογία στην Ιατρική

Τα επιτεύγματα της Νανοτεχνολογίας, που εφαρμόζονται, ερευνώνται και συνεχώς αναπτύσσονται στην Υγεία αναφέρονται στον τομέα της Νανοιατρικής. Ο τομέας της Νανοιατρικής δίνει τη δυνατότητα στη θεραπευτική προσέγγιση ποικίλων παθήσεων που άπτονται συντηρητικής ή χειρουργικής αντιμετώπισης, ανοίγοντας νέους ορίζοντες καλύπτοντας ποικίλα πεδία από τη βιοτεχνολογία έως και τα ηλεκτρονικά μικροσυστήματα [6,2].  Τεράστιο βάρος των ερευνών και δοκιμών αυτής της τεχνολογίας έχει επικεντρωθεί στους τομείς που έχουν το μεγαλύτερο κοινωνικό-οικονομικό αντίκτυπο των τελευταίων ετών, όπως ο σακχαρώδης διαβήτης, οι καρδιαγγειακές παθήσεις, ο καρκίνος, οι φλεγμονώδεις καταστάσεις και οι εκφυλιστικές νόσοι του νευρικού ανθρώπινου συστήματος.

Η πρόληψη, έγκαιρη διάγνωση των ασθενειών, η βελτίωση της θεραπείας, η απεικόνιση και ο έλεγχος των λειτουργιών με τη χρήση των βιολογικών συστημάτων είναι από τους βασικούς τομείς των νανοδομών που αφορούν τη διαγνωστική ιατρική, τους βιοαισθητήρες και τις συσκευές μοριακής απεικόνισης.

Η Νανοτεχνολογία στην απεικόνιση - διαγνωστική

Το μέγεθος στην απλοποίηση διαφόρων απεικονιστικών συσκευών (π.χ. αξονικός τομογράφος, κ.α.)  σε συνδυασμό με χαμηλό κόστος, δίνουν τη δυνατότητα σε διάφορες ιατρικές ομάδες τη πρώιμη διάγνωση των ασθενειών με ανίχνευση δεικτών ή ελαττωματικών κυττάρων. Πρόοδος καταγράφεται τα τελευταία χρόνια, στην κατανόηση των μοριακών μηχανισμών, που μπορούν να χρησιμοποιηθούν στην ανάπτυξη διαγνωστικών μεθόδων, στοχεύοντας σε διάγνωση διαφόρων πολύπλοκων ασθενειών σε μοριακό επίπεδο πριν το ξεκίνημα των κλινικών συμπτωμάτων [9,4,3].  Η χρήση αυτών των συσκευών επιτρέπεται σε μικρούς χώρους όπως τα ιδιωτικά ιατρεία, τα ασθενοφόρα, τα ειδικού διαμορφωμένα τύπου ελικόπτερα, αεροπλάνα, σκάφη συνεισφέροντας σε μια αποκεντρωτική πολιτική στον χώρο της Υγείας.

Σε διάφορες χώρες της Ευρώπης με την βοήθεια στην εξέλιξη των μικροηλεκτρονικών συστημάτων, σε επίπεδο νανοτεχνολογίας υπάρχουν διαθέσιμες ειδικές διαγνωστικές συσκευές και ειδικά φασματόμετρα σε μορφή chip, που βοηθάνε τις ιατρικές ομάδες στην ανίχνευση, ανάλυση, καταγραφή ουσιών (π.χ. κατανάλωση αλκοόλ, σακχάρου, κ.α.) ενσωματώνοντας στο ανθρώπινο σώμα με διαδερμική τοποθέτηση τους.

Οι νανόσφαιρες, τα νανοδιαλύματα, έχουν σαν στόχο την ευαισθησία, την μείωση του θορύβου, την άμεση δράση με κύτταρα στόχους, τη χαμηλή τοξικότητα αλλά και την ευκολία παραγωγής τους [5,8]. Η ελάχιστη ποσότητα δείγματος σε πραγματικό χρόνο, με διεξαγωγή διαφόρων μετρήσεων, βοηθώντας την ταυτόχρονη ανάλυση πολλών βιολογικών παραμέτρων στην απεικόνιση συνδυάζοντας χαμηλό κόστος με υψηλή αποτελεσματικότητα.

Οι βιοαισθητήρες είναι ευέλικτες συσκευές ανάλυσης, όπου μετατρέπουν μια βιολογική αντίδραση σε ένα ανιχνεύσιμο σήμα, χρησιμοποιούνται δε στη διαγνωστική ιατρική στοχεύοντας κυρίως στον καρκίνο του πνεύμονα και άλλες μορφές καρκίνου με ασφάλεια προς τον ασθενή αποφεύγοντας περίπλοκες επεμβατικές τεχνικές. 

 Η κατασκευή και η χρήση ειδικών μικροσκοπικών «εργαλείων» τα νάνο-σωματίδια που βοηθάνε, στην καταπολέμηση της επάρατης νόσου δίνοντας ελπίδα σε χιλιάδες ασθενείς. Σύμφωνα με κλινικές δοκιμές η χρήση αυτών των  αυτοκατευθυνόμενων συσκευών τα ειδικά κατασκευασμένα νάνο-σωματίδια, μπορούν με ακρίβεια να μεταφέρουν φάρμακα με μειωμένη τοξικότητα και παρενέργειες. Καταστρέφουν ολοκληρωτικά τα καρκινικά κύτταρα χωρίς να πλήξουν τα υγιή, περιορίζοντας την εξάπλωση της ασθένειας σε αντίθεση με τη χημειοθεραπεία και ακτινοβολία [1].

Τα Νανο-ρομπότ και οι Εφαρμογές τους

Πριν μερικές δεκαετίες η χρήση της έννοιας ρομπότ, ηχούσε στα αυτιά των ανθρώπων, ως μια έννοια επιστημονικής φαντασίας και άπιαστο όνειρο για πολλούς τομείς. Με την πάροδο του χρόνου και κυρίως τα άλματα της τεχνολογικής εξέλιξης μας δίνεται η δυνατότητα στην καθημερινή μας ζωής. Πλέον, στις μέρες μας η σύγχρονη ιατρική διαθέτει ενσωματωμένους νανοβιοαισθητήρες και ενεργοποιητές, συνθέτοντας ολοκληρωμένα μηχανικά συστήματα ελέγχου, σε μικροσκοπικά περιβάλλοντα αναζητώντας βελτιωμένες μεθόδους στις κλινικές και ιατρικές διαδικασίες.

 Ο συνδυασμός της εικονικής πραγματικότητας, διευκολύνει τα νανορομπότ συστήματα στον να απεικονίσει την αλληλεπίδραση ατόμου στο άτομο, σε πραγματικό χρόνο αποτυπώνοντας σε ψηφιακό τρισδιάστατο περιβάλλον [2]. Ελάχιστα επεμβατικές χειρουργικές επεμβάσεις, από εξειδικευμένες ιατρικές ομάδες βοηθάνε τους ασθενείς που χρίζουν συνεχόμενη ιατρική παρακολούθηση, την εμφύτευση συσκευών βελτιώνοντας την αποδοτικότητα μιας θεραπείας.

Ασθενείς με διαβήτη χρησιμοποιώντας ειδικούς πομπούς, έξυπνες φορητές συσκευές με εφοδιασμένα ειδικά λογισμικά είναι αρκετά για την μεταφορά κλινικών δεδομένων προς τους γιατρούς [2]. Συμβάλλοντας δε στη σταθερή παρακολούθηση της γλυκόζης βοηθώντας στην επίβλεψη, βελτίωσης της φαρμακευτικής αγωγής και διατροφή τους.

Τα καρδιαγγειακά προβλήματα είναι η πιο συχνή παγκόσμια αιτία θανάτου, η βοήθεια των νανορομπότ χάρης την πρόοδο της τεχνολογίας VLSI παρέχουν μετάδοση δεδομένων, εκτέλεση επεξεργασίας των πληροφοριών συμβάλλοντας, στην ικανότητα να εντοπίζουν αρτηριοσκληρωτικές βλάβες σε στενώματα, αιμοφόρα αγγεία, στην στεφανιαία κυκλοφορία θεραπεύοντας τα μηχανικά ή φαρμακολογικά.

Ειδικά σχεδιασμένα Νανοχειρουργικά εργαλεία παρεμβαίνοντας ενεργά, στις ζωτικές διαδικασίες των κυττάρων με μεθόδους για τον εντοπισμό, τη μεταφορά και τις αλληλεπιδράσεις των μορίων σε ζωντανά κύτταρα [3]. Οι ειδικές λαβίδες βοηθούν στον διαχωρισμό των κακοήθων κυττάρων από τα υγιή, ενώ διάφορες επεμβατικές τεχνικές εργάζονται στη μεταφορά γονιδίων στα ανθρώπινα βλαστοκύτταρα, ώστε να αποκτηθεί μια υψηλά αποδοτική έκφραση του επιμολυσμένου γονιδίου.

Συμπέρασμα

Η Νανοτεχνολογία οδηγεί την ανάπτυξη μιας νέας γενιάς διαγνωστικών εργαλείων, συμβάλλοντας θετικά στη θεραπεία και την αντιμετώπιση των διαφόρων ασθενειών.

Αποτελείται δε από ένα τεράστιο επιστημονικό πεδίο με αρκετά ωφέλει για το ανθρώπινο σώμα.

 

Βιβλιογραφία

(1): M. A. Pal’tsev, V.I. Kiselev, P. G. Sveshnikov, Nanotechnology in Medicine Vestnik Rossiiskoi Akademii Nauk, 2009, Vol. 79, No. 7, pp. 627-636

 (2): D. Nedra Karunaratne, Nanotechnology in medicine, J. Natn. Sci. Foundation Sri Lanka 200735(3): 149 – 152.

(3): Koo O.M., Rubinstein 1., Onyuksel H. Role of nanotechnology in targeted drug delivery and imaging: a concise review: Nanomedicine 1: 193 – 212, (2005)

(4): K. J. Morrow, R. Bawa, C. Wei, et., al., Recent Advance in Basic and Clinical Nanomedicine, Med. Clin. N. Am. 9, 805 (2007)

(5): Nanotechnology, nanomedicine and nanosurgery. International Journal of Surgery (2005)

(6): Oberdörster G, Oberdörster E and Oberdörster J (2005). “Nanotoxicology: an emerging discipline from studies of ultrafine particles”. Environmental Health Perspectives 113(7):823-839

(7): Νανοεπιστήμες και νανοτεχνολογίες, Τ. Κ. Βιδάλης, Κ. Α. Χαριτίδης, Εκδόσεις Σάκκουλα , 2011 σελ. 120 – 160

(8): K. Κυπαρισσίδης, Ο. Καμμώνα, Σ. Χαϊτίδου, Εφαρμογές Νανοτεχνολογίας στην Ιατρική

(9): Boisseau, P. Loubaton, B. (2011) “NanomedicineinMedicine”. Comptes Rendus 12(7)

Παπαδοπούλου Φρειδερίκη, Εξειδικευμένη Παιδοακτινολόγος

Επίκ. Καθηγήτρια Ακτινολογίας, Πανεπιστημίου Ιωαννίνων

 

 

Κυστεοουρητηρική παλινδρόμηση (ΚΟΥΠ) είναι η παλίνδρομη ροή των ούρων από την ουροδόχο κύστη προς τους ουρητήρες και τους νεφρούς. Η παρουσία μεγάλου βαθμού ΚΟΥΠ συνδυάζεται συχνά με υποτροπιάζουσες ουρολοιμώξεις, πυελονεφρίτιδα και σπάνια ανάπτυξη νεφρικών ουλών (1-3). Στα παιδιά συνήθως είναι συγγενής και συχνότερα οφείλεται σε ατελή ανάπτυξη της κυστεοουρητηρικής συμβολής. Για την διάγνωσή της χρησιμοποιούνται δύο απεικονιστικές μέθοδοι: η ακτινοσκοπική κυστεοουρηθρογραφία και η ραδιοϊσοτοπική κυστεογραφία(4). Η πρώτη έχει το πλεονέκτημα της λεπτομερούς ανατομικής απεικόνισης και της δυνατότητας ταξινόμησης της παλινδρόμησης σε πέντε βαθμούς σύμφωνα με την κατάταξη της Διεθνούς Επιτροπής Ταξινόμησης της ΚΟΥΠ, ενώ η δεύτερη υπερτερεί από την άποψη της μικρότερης ακτινοβολίας κυρίως στα ευαίσθητα γεννητικά όργανα που γειτνιάζουν με την ουροδόχο κύστη, μειονεκτεί όμως ως προς το ότι δεν μας δίνει λεπτομερείς πληροφορίες για την ανατομία και τον βαθμό της παλινδρόμησης(4).

Τα τελευταία 15 χρόνια έχει αναπτυχθεί η υπερηχογραφική κυστεογραφία, μία μέθοδος διάγνωσης της ΚΟΥΠ χωρίς ακτινοβολία, με τη χρήση υπερήχων και ειδικής σκιαγραφικής ουσίας. Η υπερηχογραφική κυστεογραφία (γνωστή στην Αγγλόφωνη βιβλιογραφία ως VoidingUrosonography -  VUS) σε πολλές περιπτώσεις έχει υποκαταστήσει τις κλασσικές μεθόδους, δηλαδή την ακτινοσκοπική κυστεοουρηθρογραφία και την ραδιοϊσοτοπική κυστεογραφία(1-12).

Η παραγωγή ηχωενισχυτικών σκιαγραφικών ουσιών που περιέχουν σταθεροποιημένες μικροφυσσαλίδες έδωσε μεγάλη ώθηση στη διάγνωση της ΚΟΥΠ με υπερήχους. Το Levovist (Bayer-Schering, Berlin, Germany) αποτέλεσε για πολλά χρόνια την κατ’εξοχήν σκιαγραφική ουσία για το σκοπό αυτό (3-4) . Την τελευταία δεκαετία κυκλοφορεί το SonoVue (Bracco, Milan, Italy)  δεύτερης γενιάς σκιαγραφική ουσία υπερήχων,  η οποία περιέχει μικροφυσσαλίδες εξαφθοριούχου θείου σταθεροποιημένες με κέλυφος φωσφολιπιδίων (1).

Η υπερηχογραφική κυστεογραφία προϋποθέτει  και αυτή, όπως και οι κλασσικές μέθοδοι, καθετηριασμό της ουροδόχου κύστεως και εισαγωγή της σκιαγραφικής ουσίας υπερήχων(3). Η εξέταση αρχίζει με τον προκαταρκτικό τυπικό έλεγχο νεφρών-ουρητήρων-κύστεως. Ακολουθεί καθετηριασμός της ουροδόχου κύστεως και εισαγωγή φυσιολογικού ορού και της σκιαγραφικής ουσίας. Κατά την διάρκεια της πλήρωσης της κύστεως εξετάζονται υπερηχογραφικά η ουροδόχος κύστη και οι ουρητήρες σε ύπτια θέση. Οι νεφροί εξετάζονται σε πρηνή ή ύπτια θέση τόσο κατά την πλήρωση όσο και κατά την ούρηση (3).

Κατά την ούρηση ελέγχεται και η ουρήθρα σε ύπτια θέση. Η διάγνωση της ΚΟΥΠ στηρίζεται στην απεικόνιση μικροφυσσαλίδων σκιαγραφικού στους ουρητήρες ή στο πυελοκαλυκικό σύστημα του νεφρού. Η ταξινόμησή της γίνεται με τρόπο παρόμοιο με αυτόν του διεθνούς συστήματος ταξινόμησης της παλινδρόμησης στην ακτινοσκοπική κυστεοουρηθρογραφία σε πέντε βαθμούς(5). Το μεγαλύτερο πλεονέκτημα της υπερηχογραφικής κυστεογραφίας έναντι των άλλων δύο μεθόδων είναι ότι στερείται παντελώς ιονίζουσας ακτινοβολίας, ενώ τόσο η ραδιοϊσοτοπική όσο, κυρίως, η ακτινοσκοπική εμπεριέχουν τους κινδύνους από την ακτινοβόληση των ωοθηκών και των όρχεων και επομένως από αυτήν την άποψη είναι τελείως ασφαλής.

Η σύγχρονη τάση διεθνώς είναι να εφαρμόζεται η μεγαλύτερη δυνατή ακτινοπροστασία, ιδίως στην παιδική ηλικία. Υπάρχει μία εκτεταμένη καμπάνια τόσο στην ιατρική κοινότητα όσο και στην ευρύτερη κοινωνία κυρίως στις Ηνωμένες Πολιτείες της Αμερικής αλλά και στην Ευρώπη που ονομάζεται «imagegently” και αφορά στην όσο το δυνατόν μικρότερη έκθεση του πληθυσμού και κυρίως των παιδιών στην ακτινοβολία (www.imagegently.org). Η ευαισθητοποίηση αυτή της κοινής γνώμης για τους κινδύνους που απορρέουν από την ακτινοβολία κατά την απεικόνιση με διαγνωστικές μεθόδους που εμπεριέχουν ιονίζουσα ακτινοβολία έχει στόχο κυρίως την παιδική ηλικία. Και αυτό γιατί είναι γνωστό ότι στα παιδιά ο κίνδυνος για πιθανή ανάπτυξη καρκινογένεσης είναι σημαντικά μεγαλύτερος αφ’ ενός λόγω της σημαντικά μεγαλύτερης ευαισθησίας των ιστών των παιδιών στην ακτινοβολία συγκριτικά με τους ενήλικες αλλά και γιατί το προσδόκιμο ζωής στα παιδιά είναι σημαντικά μεγαλύτερο και άρα περισσότερες οι πιθανότητες καρκινογένεσης από την αθροιστική δράση της ακτινοβολίας.

Ο πλέον αποτελεσματικός και  πλήρης τρόπος ακτινοπροστασίας είναι η αποφυγή της ακτινοβολίας,  επιλέγοντας μεθόδους που στερούνται ακτινοβολίας και τέτοιες είναι οι υπέρηχοι. Επί πλέον η υπερηχογραφική κυστεογραφία έχει  μεγαλύτερη διαγνωστική ευαισθησία στην ανίχνευση της παλινδρόμησης σε σύγκριση με την ραδιοϊσοτοπική και την ακτινοσκοπική κυστεογραφία(2-7). Μάλιστα μετά την πρόσφατη ανάπτυξη τεχνικών υπερήχων με λογισμικά εξειδικευμένα αποκλειστικά σε σκιαγραφικά δεύτερης γενιάς (contrastspecificsoftware) με χαμηλό μηχανικό δείκτη,  αυξήθηκε περαιτέρω η αξιοπιστία της μεθόδου και έγινε ευκολότερη από τεχνική άποψη η υπερηχογραφική ανάδειξη της κυστεοουρητηρικής παλινδρόμησης(7,13).

Σε κλινικές μελέτες η ενδοκυστική χορήγηση των σκιαγραφικών ουσιών υπερήχων αποδείχθηκε απολύτως ασφαλής και δεν έχουν αναφερθεί σημαντικές παρενέργειες κατά την ενδοκυστική τους χρήση(1,2,4,7). Τα δυσουρικά συμπτώματα (κυρίως τσούξιμο), που παρατηρήθηκαν σε ποσοστό <3%, είναι παρόμοια με αυτά μετά από απλό καθετηριασμό της κύστης και αποδίδονται μάλλον σε αυτόν. Σε μία πρόσφατα δημοσιευμένη προοπτική μελέτη 1010 παιδιών, στα οποία έγινε συστηματική παρακολούθηση για τυχόν ανεπιθύμητες αντιδράσεις μετά από υπερηχογραφική κυστεογραφία με Sonovue, δεν αναφέρθηκαν αλλεργικές ή άλλες αντιδράσεις (14). Επίσης, μία πρόσφατη έρευνα υπό μορφή ερωτηματολογίου σε παιδοακτινολόγους από πολλές χώρες της Ευρώπης στις οποίες εφαρμόζεται η μέθοδος, έδειξε ότι σε περίπου 5000 παιδιά στα οποία έγινε υπερηχογραφική κυστεογραφία δεν παρατηρήθηκαν ανεπιθύμητες αντιδράσεις από το σκιαγραφικό(15). Επί πλέον, από την ίδια ερευνητική ομάδα,  μία άλλη, υπό δημοσίευση, μετα-ανάλυση της υπάρχουσας βιβλιογραφίας όσον αφορά την διαγνωστική ακρίβεια της υπερηχογραφικής κυστεογραφίας και περιλαμβάνει περισσότερα από 2500 παιδιά στα οποία έγινε συγκριτική εξέταση ταυτόχρονα με την ακτινοσκοπική ή την ραδιοϊσοτοπική κυστεογραφία, έδειξε ότι η υπερηχογραφική κυστεογραφία είναι μία αξιόπιστη και ασφαλής μέθοδος για την ανάδειξη της ΚΟΥΠ και της ανατομίας της ουρήθρας και μπορεί να υποκαταστήσει τις κλασσικές μεθόδους έχοντας το μέγιστο πλεονέκτημα της παντελούς έλλειψης ακτινοβολίας.

 

Βιβλιογραφικές αναφορές

 

1. Ascenti G, Zimbaro G, Mazziotti S, et al. (2004) Harmonic US imaging of vesicoureteric reflux in children: usefulness of a second generation US contrast agent. Pediatr Radiol 34:481-487.

2. Berrocal T, Gaya F, Arjonilla A (2005) Vesicoureteral Reflux: Can the urethra be adequately assessed by using contrast-enhanced voiding US of the bladder? Radiology 2005;234:235–241

3. Darge K (2008) Voiding urosonography with US contrast agents for the diagnosis of vesicoureteric reflux in children. II. Comparison with radiological examinations. Pediatr Radiol 38:54-63; quiz 126-127.

4. Darge K (2008) Voiding urosonography with ultrasound contrast agents for the diagnosis of vesicoureteric reflux in children. I. Procedure. Pediatr Radiol 38:40-53.

5. Darge K, Moeller RT, Trusen A, et al. (2005) Diagnosis of vesicoureteric reflux with low-dose contrast-enhanced harmonic ultrasound imaging. Pediatr Radiol 35:73-78.

6. Darge K, Troeger J (2002) Vesicoureteral reflux grading in contrast-enhanced voiding urosonography. Eur J Radiol 43:122-128

7. Duran C, del Riego J, Riera L, et al. (2012) Voiding urosonography including urethrosonography: high‐quality examinations with an optimised procedure using a second‐generation US contrast agent. Pediatr Radiol 42:660‐667

8. Galloy MA, Guillemin F, Couture A, et al (2008) Voiding ultrasonography: evaluation of the detection of vesicoureteral reflux based on the review of digital ultrasound clips. Ultraschall in Med 29: 53–59

9. Giordano M, Marzolla R, Puteo F, et al. (2007) Voiding urosonography as first step in the diagnosis of vesicoureteral reflux in children: a clinical experience. Pediatr Radiol 37:674-677.

10. Kis E, Nyitrai A, Varkonyi I, et al. (2010) Voiding urosonography with second-generation contrast agent versus voiding cystourethrography. Pediatr Nephrol 25:2289-2293.

11. Kljucevsek D, Battelino N, Tomazic M, et al. (2012) A comparison of echo-enhanced voiding urosonography with X-ray voiding cystourethrography in the first year of life. Acta Paediatr 101:e235-239.

12. Papadopoulou F, Tsampoulas C, Siomou E, et al. (2006) Cyclic contrast‐enhanced harmonic voiding urosonography for the evaluation of reflux. Can we keep the cost of the examination low? Eur Radiol 16:2521‐2526

13. Papadopoulou F, Anthopoulou A, Siomou E, et al. (2009) Harmonic voiding urosonography with a second-generation contrast agent for the diagnosis of vesicoureteral reflux. Pediatr Radiol 39:239-244.

14. Papadopoulou F, Ntoulia A, Siomou E, Darge K. (2014) Contrast-enhanced voiding urosonography with intravesical administration of a second-generation ultrasound contrast agent for diagnosis of vesicoureteral reflux: prospective evaluation of contrast safety in 1010 children. Pediatr Radiol DOI 10.1007/s00247-013-2832-9

15. Riccabona M (2012) Application of a second‐generation US contrast agent in infants and children ‐ a European questionnaire‐based survey. Pediatr Radiol 42:1471‐1480

 

Αν. Καθηγήτρια Παιδιατρικής και Εφηβικής Ενδοκρινολογίας

 

Ορθοπαιδικός Χειρουργός, Foot & Ankle Specialist 

 

Διδάκτωρ ΑΠΘ, υπότροφοςτουAmerican Orthopaedic Foot & Ankle Society

 

ΕΙΣΑΓΩΓΗ 

Η χειρουργική της ποδοκνημικής και του άκρου ποδός είναι μία από τις πιο πρόσφατες εξειδικεύσεις της ορθοπαιδικής χειρουργικής. Η ανάγκη δημιουργίας ενός τέτοιου γνωστικού αντικειμένου προέκυψε από την πληθώρα των ασθενών με μυοσκελετικά προβλήματα στην περιοχή του ποδιού, μια περιοχή με ιδιαίτερα ανατομικά χαρακτηριστικά και διαφορετικές λειτουργίες.

Το κάθε μας πόδι αποτελείται από 26 οστά, περισσότερες από 33 αρθρώσεις και πάνω από 100 τένοντες και συνδέσμους[1 ].Σε καθημερινή βάση εκτελούμε φαινομενικά απλές, αλλά στην πραγματικότητα ιδιαίτερα εξειδικευμένες λειτουργίες όπως η ορθοστασία, η βάδιση, το τρέξιμο και τα άλματα. Κάποιες μάλιστα από αυτές είναι μοναδικές με τον τρόπο που γίνονται για το ανθρώπινο είδος, το μόνο θηλαστικό με αποκλειστικά δίποδη βάδιση. Δεν είναι τυχαίο λοιπόν που στην περιοχή του ποδιού συσσωρεύονται φορτίσεις, καταπονήσεις και κακώσεις σε καθημερινή αλλά και σε χρόνια βάση. Στη διάρκεια της ζωής μας ο καθένας από εμάς θα διανύσει πάνω από 130.00 χιλιόμετρα (περισσότερο από τρεις φορές το γύρο της γης!).[2]

Τα τελευταία χρόνια τόσο οι γνώσεις μας, όσο και οι θεραπευτικές επιλογές στα προβλήματα του ποδιού έχουν αυξηθεί αλματωδώς. Ο θεράπων ιατρός έχει στη διάθεσή του από τη μια διαγνωστικά εργαλεία υψηλής τεχνολογίας όπως η μαγνητική τομογραφία και ο ψηφιακός πελματογράφος και από την άλλη μια σειρά από θεραπευτικές παρεμβάσεις,  ξεκινώντας από τις πιο συντηρητικές όπως η κατασκευή ενός ορθοπαιδικού πέλματος ως την αρθροσκόπηση ή και την ολική αρθροπλαστική αντικατάσταση αρθρώσεως με τεχνητή) της ποδοκνημικής άρθρωσης.

 

ΟΙ ΑΡΙΘΜΟΙ

 Σε ένα περιβάλλον υπερεξειδίκευσης της ιατρικής, είναι αναπόφευκτο κάθε υποειδικότητα να διεκδικεί διακριτό ρόλο και θέση στο φάσμα της τριτοβάθμιας παροχής υπηρεσιών υγείας. Πέρα από το επιστημονικό ενδιαφέρον, ένας τέτοιος ρόλος πρέπει να υποστηρίζεται από επιδημιολογικά δεδομένα που να δικαιολογούν την ύπαρξη στη συγκεκριμένη περίπτωση ενός ξεχωριστού ιατρείου ποδιού στα ήδη συνωστισμένα εξωτερικά ιατρεία ενός νοσοκομείου. Πολύ περισσότερο σε εποχές αυστηρής οικονομικής διαχείρισης και εποπτείας, ένα εξωτερικό ιατρείο θα πρέπει να δικαιολογεί την παρουσία του και με αριθμούς.

Σαν απάντηση, μερικά από τα διεθνή δεδομένα για τις παθήσεις και κακώσεις της ποδοκνημικής και του άκρου ποδός:

       Στον γενικό πληθυσμό, 24% των ενηλίκων έχουν κάποιο πρόβλημα στο πόδι τους [3]. Υπολογίζεται πως 19% των ανδρών και 29% των γυναικών θα παραπονεθούν για πόνο στο πόδι κάθε μήνα (!) [4]

       Ένας στους δέκα ανθρώπους θα υποφέρει από πελματιαία απονευρωσίτιδα (που μάλλον λανθασμένα αποκαλείται από πολλούς «άκανθα πτέρνας») στη διάρκεια της ζωής του. Σαν αποτέλεσμα, ο πόνος στο πέλμα θα τον ταλαιπωρήσει από κάποιους μήνες έως και πάνω από δύο χρόνια. Ένα πολύ μικρό ποσοστό των ασθενών θα εκπαιδευτούν από τα πρώτα στάδια σε πρόγραμμα διατάσεων, αν και αυτή η μορφή θεραπείας έχει τα καλύτερα τεκμηριωμένα αποτελέσματα σε σχέση με όλες τις άλλες [5]

         Σε καθημερινή βάση ένας στους 10.000 ανθρώπους παθαίνει διάστρεμμα στην ποδοκνημική (δηλαδή περίπου 1100 διαστρέμματα στην Ελλάδα ανά ημέρα). Έως και 30% από αυτούς θα καταλήξουν σε χρόνια αστάθεια. Βασική αιτία η ανεπαρκής αρχική αντιμετώπιση.[6]

       Δύο στις τρεις γυναίκες ηλικίας άνω των 60 έχουν παραμορφωμένα δάκτυλα, με συχνότερη παραμόρφωση τον λεγόμενο βλαισό μεγάλο δάκτυλο (ή «κότσι»). Στις περισσότερες η παραμόρφωση είναι επώδυνη και μειώνει την ταχύτητα και απόσταση βάδισης. Οι περισσότερες γυναίκες δεν χειρουργούνται από φόβο, καθώς γνωρίζουν περιπτώσεις αποτυχίας από λανθασμένες μεθόδους.[7 ]

       7 -10% του Ελληνικού πληθυσμού πάσχουν από σακχαρώδη διαβήτη (διαγνωσμένο ή μη). Κάθε χρόνο, 2% από αυτούς θα εμφανίσουν έλκος στα πόδια. Τα ποσοστά ακρωτηριασμού σε διαβητικούς ποικίλουν διεθνώς από 0.5% έως >25% των ασθενών. Πάνω από 65000 ακρωτηριασμοί σε διαβητικά πόδια διενεργούνται στις ΗΠΑ σε ετήσια βάση. Παγκοσμίως, κάθε 20 δευτερόλεπτα ακρωτηριάζεται ένα διαβητικό πόδι. Στην Ελλάδα ο ετήσιος αριθμός παραμένει άγνωστος. Η παραπομπή σε ειδικό μπορεί να μειώσει το ποσοστό ακρωτηριασμού κατά 45-85%.[9,10]

       Η αρθρίτιδα της ποδοκνημικής (κυρίως μετά από κατάγματα) προκαλεί πόνο και μείωση της ποιότητας ζωής αντίστοιχη με την οστεοαρθρίτιδα του ισχίου. [11] Αντίστοιχα, 85% των ασθενών με ρευματοειδή αρθρίτιδα θα υποφέρουν από προσβολή των ποδιών με πόνο κατά τη διάρκεια της νόσου [12].  Οι περισσότεροι μη ορθ/κοί  ιατροί αγνοούν την ύπαρξη της ολικής αρθροπλαστικής ποδοκνημικής τελευταίας γενιάς.

Η ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΠΡΑΓΜΑΤΙΚΟΤΗΤΑ

Με τον θεσμό των international fellowships, ένας σημαντικός αριθμός νέων ειδικών   έχει εκπαιδευτεί σε εξειδικευμένα κέντρα του εξωτερικού για ικανό χρονικό διάστημα (πέραν του εξαμήνου) πιστοποιώντας τίτλους υποειδικότητας με διεθνή αναγνώριση.

Σκόπιμη συχνά σε κάθε ιατρικό πρόβλημα όπου εμπλέκονται πολλές ειδικότητες όπως επισυβαίνει στην περίπτωση του άκρου ποδός είναι η αναγνώριση της αναγκαιότητος επικοινωνίας και συνεργασίας μεταξύ τους έτσι ώστε  η μία ειδικότητα να μην αγνοεί ή να μην υποβαθμίζει το ρόλο της άλλης.   Περίπτωση καθημερινών τέτοιων παραδειγμάτων είναι τα παρακάτω  :

-          Τα κατάγματα στους διαβητικούς ασθενείς συχνάαντιμετωπίζονται χωρίς (έστω και την ελάχιστη) προσπάθεια ρύθμισης του σακχάρου και με τον ίδιο τρόπο όπως στους υπόλοιπους ασθενείς, με αποτέλεσμα αυξημένες επιπλοκές, λοιμώξεις και ακρωτηριασμούς [13,14]

-          Μεγάλος αριθμός ασθενών με πτώση ποδός μετά από επέμβαση στην σπονδυλική στήλη αντιμετωπίζονται για χρόνια με νάρθηκες έσω υποδήματος (και υποφέρουν συχνά από έλκη) επειδή ποτέ δεν ενημερώθηκαν ή δεν κατεννόησαν  τις δυνατότητες που προσφέρουν οι τενοντομεταφορές στο πόδι. [15 ]

-          Πόδια με ρευματοειδή αρθρίτιδα φτάνουν στο σημείο του εξαρθρήματος με αδυναμία βάδισης καθώς  στους ασθενείς δεν επεξηγήθηκε επαρκώς   το ενδεχόμενο ορθοπαιδικής επέμβασης από ειδικό και ότι συχνά το ποσοστό των  αναφερομένων  στην βιβλιογραφία στην βιβλιογραφία επιπλοκών σαφώς υπολείπεται των πλεονεκτημάτων και της θετικής επιδράσεως των χειρουργικών επεμβάσεων στην ποιότητα ζωής (quality of life)[16]

-          Η συντριπτική πλειοψηφία επεμβάσεων σε πάσχοντες όνυχες  είναι η ονυχεκτομή, σε μια εποχή που έχουν αναπτυχθεί πλήθος από εναλλακτικές παρεμβάσεις για διάσωση του πάσχοντος όνυχος

-          Οι τύλοι (κάλοι στο πέλμα) προκαλούνται  από ανομοιόμορφη φόρτιση των κεφαλών των μεταταρσίων   συχνά χειρουργούνται με εντελώς ακατάλληλες ριζικές εκτομές. Αντιθέτως η ενδελεχής γνώση του μηχανισμού που τους προκαλεί  είναι σημαντική για την θεραπεία τους .  Αντίστοιχα, ασθενείς με επίμονες τυλώσεις από υπερφόρτιση αντιμετωπίζονται για καιρό με τοπικά επιθέματα, αλοιφές και laser με συνεχείς υποτροπές και πόνο

-          Για τις νευροπαθητικές αρθρώσεις τύπου Charcot σε διαβητικούς, που διεθνώς αντιμετωπίζονται επιτυχώς με συνδυασμό εξειδικευμένων τεχνικών, στην Ελλάδα εκφράζεται η άποψη πως «δεν χειρουργούνται», καταδικάζoντας  συχνά αυτούς τους ασθενείς σε σημαντική αναπηρία, χρόνια έλκη και ακρωτηριασμούς

-            Στην Ελλάδα   υπάρχουν πολλοί  και κάθε λογής πελματογράφοι  τους οποίους μπορεί να προμηθευτεί και να χειρισθεί ο καθένας, χωρίς καμιά εκπαίδευση, πιστοποίηση ή έλεγχο συχνά με όχι τα καλύτερο αποτελέσματα για τον ασθενή (λάθος πέλματα, επιδείνωση των συμπτωμάτων κ.α)

Η καταπολέμηση της άγνοιας για την αντιμετώπιση των προβλημάτων του ποδιού ξεκινά από τη σωστή ενημέρωση των ασθενών , την επικοινωνία μεταξύ των ιατρικών ειδικοτήτων, αλλά και την ύπαρξη πιστοποιημένων με διαδικασίες ειδικών που αποφαίνονται και ενημερώνουν επιστημονικά ορθά την κοινή γνώμη, ώστε να αποφευχθεί το συχνό φαινόμενο ο ταλαιπωρημένος ασθενής να αναζητεί λάθος λύση.

 

ΤΟ ΜΕΛΛΟΝ

 Τα προβλήματα του ποδιού μπορούν να αντιμετωπισθούν με πολύ υψηλά ποσοστά επιτυχίας. Το «ιατρείο ποδιού» σε ένα τριτοβάθμιο νοσοκομείο θα μπορούσε να είναι ο τόπος συνάντησης και επικοινωνίας όλων των συναφών ειδικοτήτων. Πέρα από τη σταθερή παρουσία του ορθοπαιδικού χειρουργού για πολλές από τις κακώσεις και παραμορφώσεις, ο ίδιος χώρος θα μπορούσε σε διαφορετικές ημέρες της εβδομάδας να λειτουργήσει ως ιατρείο διαβητικού ποδιού, νευρολογικού ποδιού, αναπτυξιακών διαταραχών και παραμορφώσεων, δερματολογικών παθήσεων και ούτω καθεξής. Το ιατρείο εξοπλίζεται με διαγνωστικό υπέρηχο και πελματογράφο.  Στην αρχική διαλογή των ασθενών, ένας εξειδικευμένος νοσηλευτής ή γενικός γιατρός κατευθύνει τον ασθενή στην κατάλληλη ειδικότητα (και ημέρα) ανάλογα με το πρόβλημά του. Το νοσοκομείο αναπτύσσει το τμήμα των ορθωτικών με πιστοποιημένους orthotists και ένας αριθμός νοσηλευτών εκπαιδεύεται στην αντιετώπιση των ελκών και τυλώσεων του ποδιού. Αντίστοιχο ρόλο μπορεί να αναλάβει κατά περίπτωση και ο πτυχιούχος ποδολόγος-ποδοθεραπευτής (podiatrist στην αγγλοσαξωνική ορολογία) με μερική ή πλήρη απασχόληση, ως μέλος της θεραπευτικής ομάδας. Σε μηνιαία βάση, γίνεται συνάντηση όλων των ειδικοτήτων με συζήτηση περιπτώσεων και συμμετοχή συναδέλφων από εργαστηριακές – απεικονιστικές ειδικότητες.

Πόσο μακρινή είναι μια τέτοια προοπτική; Γιατί να θεωρούμε το καθετί λογικό και λειτουργικό ως ουτοπικό; Το σίγουρο είναι πως μια τέτοια δομή (που με διαφορετικούς τρόπους λειτουργεί στο εξωτερικό) θα έλυνε ή τουλάχιστον θα βελτίωνε σαφώς  σε πρώιμο στάδιο πολλά από τα προβλήματα ων ασθενών μας. Το νοσοκομείο θα μπορούσε να χρηματοδοτείται από την κατασκευή ορθωτικών εντός των τειχών. Το επίπεδο των γνώσεων θα αυξανόταν ραγδαία μέσα από τη διεπιστημονική συνεργασία. Οι διεθνείς εξελίξεις στη θεραπεία θα μπορούσαν πολύ ταχύτερα να εφαρμοστούν από μια συντονισμένη ομάδα. Οι γενικοί ιατροί που εξειδικεύονται στις κλινικές θα είχαν μια πολύ καλύτερη αντίληψη της πρωτοβάθμιας αντιμετώπισης των συχνότερων παθήσεων και κακώσεων του ποδιού.

Συμπερασματικά  η ανάγκη υπάρξεως εξειδικευμένων –πιστοποιημένων ιατρών  στο αντικείμενο του άκρου ποδός, αλλά και άλλων παραϊατρικών επαγγελμάτων  που θα στελεχώνουν ένα ιατρείο ποδός τόσο στον δημόσιο όσο και τον ιδιωτικό τομέα αποτελεί μία αναγκαιότητα. Ένα τέτοιο ιατρείο θα βελτίωνε τη νοσηρότητα των ασθενών και θα οδηγούσε σε σημαντική περιστολή του συνολικού  κόστους,  λόγω ελάττωσης των εισαγωγών, των χρονίων ελκών και τωνα κρωτηριασμών  με ευεργετικό αποτέλεσμα στα  νοσήλεια , την αποχή από την εργασία των εν λόγω ασθενών και ίσως και  την συνταξιοδότηση σε περιορισμένο αριθμό.

 

Βιβλιογραφία

1.Foot injuries and disorders in Medline Plus: http://www.nlm.nih.gov/medlineplus/footinjuriesanddisorders.html

2. Bates JE, Gorecki GA. A study on US lifetime walking distance. Implications and questions.  J Am Podiatry Assoc. 1980 Jan;70(1):19-21.

3. Riskowski J, Dufour AB, Hannan MT. Arthritis, foot pain and shoe wear: current musculoskeletal research on feet. Curr Opin Rheumatol. 2011 Mar;23(2):148-55. doi: 10.1097/BOR.0b013e3283422cf5.

4. Dufour AB, Broe KE, Nguyen US, et al.  Foot pain: is current or past shoewear a factor? Arthritis Rheum. 2009; 61(10):1352–1358. [PubMed: 19790125]

5. League AC. Current concepts review: plantar fasciitis. Foot Ankle Int. 2008 Mar;29(3):358-66. doi: 10.3113/FAI.2008.0358.

6. Doherty C1, Delahunt E, Caulfield B, Hertel J, Ryan J, Bleakley C. The incidence and prevalence of ankle sprain injury: a systematic review and meta-analysis of prospective epidemiological studies. Sports Med. 2014 Jan;44(1):123-40. doi: 10.1007/s40279-013-0102-5.

7. Nix S, Smith M, Vicenzino B Prevalence of hallux valgus in the general population: a systematic review and meta-analysis. J Foot Ankle Res. 2010 Sep 27;3:21. doi: 10.1186/1757-1146-3-21.

8. Cristian Andriciuc, Organizational Development Officer, IDF European Region Country Report for Greece May, 2009

http://www.idf.org/webdata/docs/idf-europe/Country%20report%20GR%20pub.pdf

9. Sharad Pendsey Contemporary Management of the Diabetic Foot JP Medical Ltd 2014 Jaypee Brothers Medical Publishers

10. 2011 National Diabetes Fact Sheet Centers for Disease Control and Prevention

11. Glazebrook M, Daniels T, Younger A, Foote CJ, Penner M, Wing K, Lau J, Leighton R, Dunbar M. Comparison of health-related quality of life between patients with end-stage ankle and hip arthrosis. J Bone Joint Surg Am. 2008 Mar;90(3):499-505. doi: 10.2106/JBJS.F.01299.

12.Brooks F, Hariharan K. The rheumatoid forefoot. Curr Rev Musculoskelet Med. 2013 Dec;6(4):320-7. doi: 10.1007/s12178-013-9178-7.

13. Costigan W, Thordarson DB, Debnath UK. Operative management of ankle fractures in patients with diabetes mellitus. Foot Ankle Int. 2007 Jan;28(1):32-7.

14. Ovaska MT, Mäkinen TJ, Madanat R, Huotari K, Vahlberg T, Hirvensalo E, Lindahl J. Risk factors for deep surgical site infection following operative treatment of ankle fractures. J Bone Joint Surg Am. 2013 Feb 20;95(4):348-53. doi: 10.2106/JBJS.K.01672.

15. Dowd T, Bluman EM. Tendon transfers-how do they work? Planning and implementation. Foot Ankle Clin. 2014 Mar;19(1):17-27. doi: 10.1016/j.fcl.2013.10.003. Epub 2013 Dec 22.

16. Momohara S, Inoue E, Ikari K, Ochi K, Ishida O, Yano K, Sakuma Y, Yoshida S, Koyama T, Koenuma N, Taniguchi A, Yamanaka H. Recent Trends in Orthopedic Surgery Aiming to Improve Quality of Life for Those with Rheumatoid Arthritis: Data from a Large Observational Cohort. J Rheumatol. 2014 Apr 1. [Epub ahead of print]