Κολοστούμπης Π. Γιώργος (BSc, MSc, PhD) είναι πτυχιούχος (BSc) του Τμήματος Επιστήμης Ηλεκτρονικών Υπολογιστών ως Μηχανικός Λογισμικού από το University of Manchester. Κάτοχος μεταπτυχιακού διπλώματος (MSc) στα Πληροφοριακά Συστήματα Υγείας από το University of City Λονδίνο, Ηνωμένο Βασίλειο και διδάκτωρ (PhD) Ιατρικής Πληροφορικής του ίδιου πανεπιστημίου. Από τα φοιτητικά χρόνια το ενδιαφέρον του επικεντρώθηκε στο συνδυασμό της προηγμένης τεχνολογίας με τις επιστήμες της ζωής. Τα ερευνητικά του ενδιαφέροντα είναι τα συστήματα υποστήριξης κλινικών αποφάσεων, τα πληροφοριακά συστήματα υγείας, η φορητή τεχνολογία m-health, η ρομποτική χειρουργική στον τομέα της ογκολογίας, ουρολογίας, η τηλεχειρουργική και η Βιοϊατρική Τεχνολογία.

 Η Υιοθέτηση των Κλινικών Πληροφοριακών Συστημάτων στην ορθή λειτουργία των Νοσηλευτικών Ιδρυμάτων: Οφέλη & Προκλήσεις 

Εισαγωγή

Πρόσφορο έδαφος αποτελεί η προσπάθεια υιοθέτησης και ο εκσυγχρονισμού με νέες τεχνολογίες και κλινικά πληροφοριακά συστήματα που επιφέρουν αξιοσημείωτες βελτιώσεις στο νοσηλευτικό ίδρυμα όπως ο περιορισμός των ιατρικών λαθών, η βελτίωση της ποιότητας και η ελάττωση του κόστους  νοσηλείας. Οι καθημερινές κλινικές πρακτικές σ’ ένα νοσηλευτικό ίδρυμα απαιτούν συστήματα όπως τα κλινικά πληροφοριακά συστήματα, τα συστήματα εισαγωγής ιατρικών εντολών, κ.α.

Η επεξεργασία της γνώσης και της πληροφορίας αφορούν τις λειτουργίες παρακολούθησης και υποστήριξης αποφάσεων, δίνοντας τη δυνατότητα της ανάλυσης δεδομένων, κατά τη διάρκεια της επεξεργασίας και επικοινωνίας των συστημάτων, να παρέχουν προτάσεις ή προειδοποιήσεις που δημιουργούνται σ’ ένα νοσηλευτικό ίδρυμα ^[2,4].

Σκοπός μας

 Ως βασικός στόχος μας είναι ο εντοπισμός των αδυναμιών που συμβαίνει και πως μπορεί να βελτιωθεί αυτή η κατάσταση στις εποχές που διανύουμε. Εντοπίσαμε ερευνητικά ερωτήματα και σημεία που μας απασχολούν είναι οι εξής:

(I): Τα πληροφοριακά συστήματα με τα υπό-συστήματα τους, χρησιμοποιούνται στα νοσηλευτικά ιδρύματα της χώρας μας, ώστε να υποστηριχθούν οι υπάρχουσες πρακτικές, διαδικασίες που ακολουθούνται από την ιατρική και νοσηλευτική πράξη;

(II): Συμπεράσματα ερευνών μας έχουν οδηγήσει στο συμπέρασμα, ότι παρατηρείται χαμηλός βαθμός υιοθέτησης ενός πληροφοριακού συστήματος από τα νοσηλευτικά ιδρύματα^[4]. Ποιοι είναι εκείνοι οι παράγοντες που αποτελούν εμπόδιο στην υιοθέτηση τους;

(III): Η υιοθέτηση αυτών των σύγχρονων τεχνολογιών από το προσωπικό του νοσηλευτικού ιδρύματος θεωρούνται ότι μπορούν να αποβούν ή έχουν αποβεί ωφέλιμα για την καθημερινότητα τους;

Τι είναι τα Κλινικά Πληροφοριακά Συστήματα;

Η αρχειοθέτηση της ιατρικής πληροφορίας κατά τη διάρκεια της νοσηλείας, είναι ιδιαίτερης σημασίας και απαιτείται ένα ολοκληρωμένο σύστημα καταχώρισης, αρχειοθέτησης, ανάκτησης, ιστορικότητας του ασθενούς.

Η συμβολή των συστημάτων αυτών βοηθάνε στη μείωση του χρόνου που ξοδεύεται από τα διάφορα τμήματα στην σωστή διαχείριση της αρχειοθέτησης, ενώ ταυτόχρονα  αυξάνεται ο χρόνος που αφιερώνεται στην περίθαλψη των ασθενών.

Ο όρος Κλινικά Πληροφοριακά Συστήματα (ClinicalInformationSystems), αφορά κυρίως την ιατρική πληροφορία, ενώ ασχολείται με τη διαχείριση του ιατρικού φακέλου του ασθενή, που χρησιμοποιούνται από το ιατρικό προσωπικό του νοσοκομείου στις  λειτουργίες που αφορούν τη θεραπεία του ασθενή^[1,3]. Επιπλέον, αυτά τα συστήματα έχουν τη δυνατότητα να αξιοποιήσουν μεγάλο όγκο δεδομένων για σκοπούς έρευνας, εκπαίδευσης, ενσωματώνοντας εργαλεία που χρησιμοποιούνται για ερευνητικές δραστηριότητες και παραγωγή αναφορών σε διοικητικές λειτουργίες και σκοπούς.

Η συλλογή των πολύτιμων πληροφοριών του ασθενή δίνει τη δυνατότητα στο ιατρό-νοσηλευτικό προσωπικό, την αυτόματη ανάκτηση και καταγραφή των δεδομένων από όργανα παρακολούθησης που συνοδεύουν τον ασθενή, σε πραγματικό χρόνο.

Χαρακτηριστικά των Κλινικών Πληροφοριακών Συστημάτων

• Η σύνθετη δυσκολία που υπάρχει στην κατανόηση της τεχνολογίας αυτής, προσπαθεί να ικανοποιήσει όλα τα υπόλοιπα συστήματα που συνεργάζονται μεταξύ τους, ενώ παρέχουν βασικά χαρακτηριστικά όπως:
• Η διαθεσιμότητα και η εκτέλεση περίπλοκων ερωτημάτων, με στόχο την ταχύτερη ανάκτηση των πληροφοριών και δεδομένων για ένα ευρύ φάσμα κλινικών και διοικητικών σκοπών.
• Η έγκαιρη και ακριβή καταγραφή των κλινικών γεγονότων, αποφάσεων με τη σειρά που έχουν πραγματοποιηθεί παρέχοντας πληροφορίες στο ιατρικό προσωπικό για το ιστορικό του ασθενή^[1,5].
• Συνεργασία και ανταλλαγή πληροφορίας από διαφορετικές πηγές από το ευρύ περιβάλλον του νοσοκομείου.
• Τα ιατρικά δεδομένα αποθηκεύονται με σαφήνεια, χωρίς να περιλαμβάνουν αχρείαστες πληροφορίες.

 Πλεονεκτήματα των Κλινικών Πληροφοριακών Συστημάτων

• Η χρήση των κλινικών πληροφοριακών συστημάτων προσφέρει μια πληθώρα από πλεονεκτήματα τόσο στους ασθενείς όσο και στους φορείς που τα χρησιμοποιούν. Σημαντικό στοιχείο αποτελεί η βελτίωση της διαδικασίας παροχής υπηρεσιών υγείας και αποδοτικότητας^[2,4].
• Επιτρέπουν σε όσους λαμβάνουν μέρος την άμεση και ακριβή πρόσβαση στα δεδομένα κατά τη διαδικασία της περίθαλψης.
• Η βελτίωση της τεχνολογίας με τη χρήση έξυπνων φορητών συσκευών (π.χ. κινητό τηλέφωνο, φορητή ταμπλέτα, κ.α.), δίνεται η δυνατότητα πρόσβασης στα κλινικά δεδομένα, ιατρικά αρχεία, δίνοντας λύσεις στις ασαφείς και δυσανάγνωστες πληροφορίες που προκύπτουν κατά τη μετακίνηση των ιατρικών αναφορών, την κλινική έρευνα κ.α.
• Η κλινική διατήρηση των δεδομένων που παράγονται αλλά και οι απαιτήσεις για την ηλεκτρονική αποθήκευση ενός ιατρό-νομικού αρχείου και οι λειτουργίες χαρτογράφησης, έχουν τύχει μεγάλης ανάπτυξης παρουσιάζοντας αυξημένα οφέλη τα τελευταία έτη^[2,5].

Προκλήσεις & Παράγοντες που αποτελούν εμπόδιο στην υιοθέτηση των Κλινικών Πληροφοριακών Συστημάτων

• Οι τεχνικές προκλήσεις της ανάπτυξης του λογισμικού συνδυαζόμενο με την παραμετροποίηση των αναγκών λειτουργίας, της κάθε μονάδας στην οποία υλοποιείται.
• Η ύπαρξη υψηλών κεφαλαίων και δαπανών που θα καλύψουν τα κόστη της υλικοτεχνικής υποδομής.
• Η ακρίβεια των δεδομένων που εισάγονται από τον χρήστη στο σύστημα. Η έκρηξη της τεχνολογίας αποτελεί το βασικό συστατικό στην κοινωνία όπου ζούμε, αλλά υπάρχει ένα μεγάλο ποσοστό επαγγελματιών υγείας όπου αρνείται πεισματικά τη χρήση των τεχνολογιών κατά τη διάρκεια παροχής ιατρικών υπηρεσιών^[3,5]. Ενώ άμεσες λύσεις δίνονται με τις έξυπνες φορητές συσκευές που αποτελούν την αντιμετώπιση τέτοιων ζητημάτων.
• Η αμφισβήτηση της ποιότητας των δεδομένων και της ποιότητας από τις υγειονομικές παροχείς περίθαλψης, σε σχέση με τον παραδοσιακό τρόπο τεκμηρίωσης των δεδομένων.
• Η ανησυχία για την παροχή εγγυήσεων ότι όλες οι προσωπικές πληροφορίες διατηρούνται σε ένα ασφαλές περιβάλλον^[2]. Η νομοθετική κάλυψη η οποία ορίζεται σύμφωνα με τις ηλεκτρονικές πληροφορίες που θα ανακτώνται, θα μεταβιβάζονται ενώ τέλος θα αποθηκεύονται.
• Η τεχνική υποδομή θα πρέπει να στηρίζεται σε ευέλικτο πρότυπο ασφαλείας, το οποίο μπορεί να ρυθμιστεί και να παρέχει δικαιώματα πρόσβασης ανάλογα με τους ρόλους, τις λειτουργίες που θα έχουν οι ασθενείς, το ιατρό-νοσηλευτικό προσωπικό.

Συμπεράσματα

Στην επόμενη πενταετία ο συνδυασμός ενός κλινικού πληροφοριακού συστήματος με τον ηλεκτρονικό φάκελο ασθενή, να παρέχει τη σημαντικότερη και περιεκτικότερη βελτίωση στην παράδοση της υγειονομικής περίθαλψης.

Από τους επαγγελματίες υγείας έχει παρατηρηθεί ότι οι πληροφορίες που χρειάζονται δεν θα είναι διαθέσιμες όταν τις απαιτούν, αλλά η πρόσβαση τους σ’ αυτές θα είναι πλέον εύκολη, γρήγορη και αποτελεσματική^[4,5].

Παρατηρείται ότι η χρήση αυτών των συστημάτων στα νοσηλευτικά ιδρύματα που χρησιμοποιείται αποτελεί ένα αναπόσπαστο τμήμα της παράδοσης και του ελέγχου της βελτιωμένης ιατρικής περίθαλψης του ασθενή. Η ενεργή συμμετοχή του ιατρικού προσωπικού αλλά και των υπόλοιπων τμημάτων μπορεί να μεγιστοποιήσει τα κέρδη αλλά και τα οφέλη τους.

Βιβλιογραφία

1. Wright A, Sitting DF, Ash JS, Sharma S, Pang JE, Middleton B, Clinical decision support capabilities of commercially-available clinical information systems , JAM Med Inform Assoc. , 2009, vol 16, n:5
2. Βαγγελάτος, Α., και Σαριβουγιούκας, Ι, Παράγοντες επιτυχίας για την εισαγωγή πληροφοριακών συστημάτων στα νοσοκομεία, Επιθεώρηση της Υγείας , 2005, 24-29
3. Harrison JP, Palacio C. The role of clinician information systems in health care quality improvement. Health Care Manage, 2006, 25:206-12
4. Garg AX, Adhikari, NK, McDonald H et. al., Effects of computerized clinical decision support systems on practitioner performance and patient outcomes: a systematic review, 2005, 293: 1223-38
5. Guy Pare, Claude Sicotte, Mirou Jaana, David Girouard Prioritizing Clinical Information System Project Risk Factors: A Delphi Study, Hawaii International Conference on System Sciences - 2008