Δημήτριος Κουτσονικόλας

Αν. Καθηγητής Φυσιολογίας Ιατρικής Σχολής ΑΠΘ

 Παιδοχειρουργός

 

H εμφάνιση ανεπιθυμήτων συμβαμάτων  ανέρχεται σε ποσοστό 3-17% σε Νοσοκομεία της Β.Αμερικής Αυστραλίας και Νέας Ζηλανδίας  με αποτέλεσμα τις σοβαρές επιπτώσεις  στον ασθενή,  το αυξημένο κόστος και την παράταση της νοσηλείας.

 

Η ασφάλεια των ασθενών αποτελεί καθοριστικό παράγοντα της  καλής ποιότητος παροχής υπηρεσιών υγείας. Η βελτίωση της  επιστημονικής κατάρτισης και η εκπαίδευση στις νέες πρακτικές αποτελούν ένα παράγοντα προλήψεως ανεπιθυμήτου ιατρικού συμβάματος. Η  κατανόηση της θεωρίας του ανθρωπίνου σφάλματος που εμφανίζεται σε κάθε σύστημα ανθρώπινης παρέμβασης είναι όμως εξίσου σημαντική και   ιδιαίτερα  σε ένα εργασιακό περιβάλλον  που  χαρακτηρίζεται από αυξημένο stress,κόπωση  και πίεση χρόνου με αυξανόμενη δυσχέρεια ως προς την διάγνωση και την θεραπεία καταστάσεις που επιδρούν στην ορθή αξιολόγηση και την οριστική λήψη αποφάσεων.

 

Η  χρήση των λιστών ελέγχου (checklists) έχει από χρόνια εφαρμοσθεί από τις αεροπορικές εταιρείες στις πτήσεις  και την παραγωγή  και  διάθεση προϊόντων και είναι εξίσου χρήσιμη  στην άσκηση της Ιατρικής  γενικά και ειδικότερα στην χειρουργική ως μέσο βελτίωσης των  πρακτικών  υγείας [Hales BM, Pronovost PJ( 2006 ) ,Weiser et al(2010)] μέσω ελαττώσεως  της εξαρτήσεως αποκλειστικά από την μνήμη του διενεργούντος. Σύμφωνα με την λίστα του ΠΟΥ οι άξονες  των λιστών ελέγχου στην χειρουργική είναι οι κάτωθι:

 

1.Ορθή πλευρά επεμβάσεως (ημιμόριο σώματος ,άκρο, σύστημα, όργανο [π.χ. χειρουργική επέμβαση βουβωνοκήλης στην ορθή πλευρά]  )

 

2. Παροχή ασφαλούς αναισθησίας,

 

3. Διαχείριση των προβλημάτων  αερισμού του ασθενούς (έλεγχος βατότητας  των αεραγωγών)

 

4. Αντιμετώπιση της αιμορραγίας.

 

5. Πρόληψη και αποφυγή  γνωστών  αλλεργιών.

 

6. Ελαχιστοποίηση του  κινδύνου  λοιμώξεων  του χειρουργικού πεδίου.

 

7. Καταμέτρηση  των εργαλείων – γαζών (προ-και μετεγχειρητικά) κλπ.

 

8. Ακριβής  ταυτοποίηση  των δειγμάτων πρός ιστολογική.

 

9. Αποτελεσματική επικοινωνία των ατόμων που αποτελούν την χειρουργική ομάδα.

 

10. Παρακολούθηση-καταγραφή  (ανατροφοδότηση)  των χειρουργικών αποτελεσμάτων.

 

 

Σύμφωνα όμως με  ορισμένους συγγραφείς η  αποτελεσματικότητα των λιστών ελέγχου   όσον αφορά την έκβαση των ασθενών είναι πιθανό να ποικίλει ανάλογα με την αποτελεσματικότητα της διαδικασίας εφαρμογής αυτών σε κάθε νοσοκομείο [Conley et al (2011)].

 

Επίσης σύμφωνα με τους Flottrop και συν.(2013)  μία λίστα ελέγχου για τον προσδιορισμό των καθοριστικών παραγόντων της  ιατρικής πρακτικής θα πρέπει να χαρακτηρίζεται από :

 

1. Πληρότητα:  Να  περιλαμβάνει δηλαδή όλους τους σημαντικούς τομείς και τους καθοριστικούς παράγοντες.

 

2. Συνάφεια: (Να μην περιλαμβάνει άσχετα και ασήμαντα δεδομένα)

 

3. Απλότητα:   Να είναι δηλαδή όσο το δυνατόν απλούστερη

 

4. Εφαρμογή: Να εφαρμόζεται κατά το δυνατόν σε διάφορα είδη στοχευμένων πρακτικών.

 

5. Λογική

 

6..Σαφήνεια: Να είναι κατανοητή.

 

7. Ευχρηστία: Άμεση δυνατότητα  πρόσβασης και χρήσης του  καταλόγου  ελέγχου από τους  ερευνητές,  τους επαγγελματίες  και τους διαχειριστές υγείας.

 

8. Καταλληλότητα: Για την υποβολή εκθέσεων των καθοριστικών παραγόντων της πρακτικής σε μελέτες και συστηματικές ανασκοπήσεις.

 

9. Χρησιμότητα: ( σχεδιασμός στρατηγικών εφαρμογής, υποβολή εκθέσεων των καθοριστικών παραγόντων της πρακτικής στις εκθέσεις έρευνας).

 

 

Συνεπώς οι λίστες ελέγχου αποτελούν ένα σημαντικό εργαλείο βελτίωσης της ποιότητος υπηρεσιών υγείας με όλους τους εγγενείς περιορισμούς που αυτές συνεπάγονται.

 

 

Βιβλιογραφία

 

Conley DM, Singer SJ, Edmondson L, Berry WR, Gawande AA. (2011)Effective surgical safety checklist implementation, Am Coll Surg.  May;212(5):873-9.

 

Hales BM, Pronovost PJ. (2006) : The checklist--a tool for errormanagement and performance improvement,J Crit Care.  Sep;21(3):231-5.

 

Signe A Flottorp, 1,2 Andrew D Oxman,1 Jane Krause,3 Nyokabi RMusila,4 Michel Wensing,5 Maciek Godycki-Cwirko,6 Richard Baker,3 and 

 

Martin P Eccles (2013) A checklist for identifying determinants ofpractice: A systematic review and synthesis of frameworks andtaxonomies of factors that prevent or enable improvements inhealthcare professional practice, Implement Sci. 2013; 8: 35.

 

Weiser TG, Haynes AB, Lashoher A, Dziekan G, Boorman DJ, Berry WR,Gawande AA(2010). Perspectives in quality: designing the WHO SurgicalSafety Checklist,Int J Qual Health Care.  Oct;22(5):365-70.

 

WHO .WHO Guidelines for safe surgery2009.safe surgery saves lives.