Ο Παναγιώτης Καλαντζής, M.D. είναι Χειρούργος Ορθοπεδικός
Εισαγωγή
Τα βασικά κλινικά της χαρακτηριστικά είναι ο πόνος και η δυσκαμψία της άρθρωσης που νομοτελειακά οδηγούν σε μείωση της φυσικής δραστηριότητας του ατόμου και έκπτωση στην ποιότητα ζωής του. Ο πόνος και η μείωση στην ποιότητα του επιπέδου ζωής του ασθενούς με οστεοαρθρίτιδα είναι αυτά που τον οδηγούν στην απόφαση για χειρουργική αποκατάσταση της άρθρωσης, η γνωστή ολική αρθροπλαστική γόνατος. Η παχυσαρκία αποτελεί ένα αναδυόμενο πρόβλημα στην υγεία του ανθρώπου στον ανεπτυγμένο κόσμο, με επιπτώσεις τόσο κοινωνικές όσο και οικονομικές. Σχετίζεται με δυσλειτουργίες σε πολλαπλά συστήματα του ανθρώπινου οργανισμού (καρδιαγγειακό, αναπνευστικό, κλπ) και αποτελεί επιβαρυντικό παράγοντα της συνολικότερης έννοιας της υγείας. Ευτυχώς η φύση της είναι αναστρέψιμη με αλλαγή των διατροφικών συνηθειών ή και με φαρμακευτική ή χειρουργική παρέμβαση. Μακροπρόθεσμα δεδομένα από μελέτες (1) έχουν συσχετίσει την παχυσαρκία ως ισχυρό παράγοντα κινδύνου για την ανάπτυξη της οστεοαρθρίτιδας γόνατος με μελέτες να υποστηρίζουν αύξηση κινδύνου 9-13% για την έναρξη της εκφύλισης του γόνατος για κάθε χιλιόγραμμο αύξησης του σωματικού βάρους. Η παχυσαρκία ενοχοποιείται επίσης ως παράγοντας επιδείνωσης ακτινολογικά της υπάρχουσας οστεοαρθρίτιδας. Παρά τη πληθώρα των δεδομένων, ο μηχανισμός με τον οποίο η παχυσαρκία επιδρά στην έναρξη και στην επιδείνωση της οστεοαρθρίτιδας του γόνατος και γενικότερα των αρθρώσεων είναι ασαφής.
Έχουν, μέχρι στιγμής, προταθεί δύο διαφορετικά μοντέλα: η εμβιομηχανική και η μεταβολική προσέγγιση του θέματος. Η εμβιομηχανική προσέγγιση (1,2) υποστηρίζει ότι το αυξημένο σωματικό βάρος δρα άμεσα στον αρθρικό χόνδρο της άρθρωσης εφαρμόζοντας σε αυτόν αυξημένες δυνάμεις πρόσκρουσης σε κάθε βήμα. Δεδομένης της κυκλικής φόρτισης, του αριθμού των κύκλων φόρτισης στην καθημερινότητα, το αυξημένο σωματικό βάρος επιδρά αρνητικά στην ακεραιότητα του αρθρικού χόνδρου και αυξάνει την σκλήρυνση του υποχόνδριου οστού στην διάρκεια της ζωής. Αν σε αυτήν τη θεωρία προσθέσουμε την σύνθετη κίνηση στη άρθρωση του γόνατος (συνδυασμός περιστροφής και κύλισης των μηριαίων κονδύλων επί της αρθρικής επιφάνειας της κνήμης), την διαφορά μεταξύ ανατομικού και μηχανικού άξονα στο επίπεδο της εν λόγω άρθρωσης και των διαταραχών αυτής (γεγονός που οδηγεί σε ραιβά, βλαισά και μη γόνατα) η συνισταμένη των εμπλεκόμενων δυνάμεων όπως η βαρύτητα και οι σε αυτήν αντίθετες δυνάμεις που μας επιτρέπουν την όρθια στάση και βάδιση μπορούν εν μέρει να ερμηνεύσουν την αρνητική επίδραση του αυξημένου σωματικού βάρους σε κάποιες από τις κατηγορίες γονάτων. Πράγματι, ο δείκτης μάζας σώματος έχει συσχετιστεί με την βαρύτητα της οστεοαρθρίτιδας σε ραιβά γόνατα αλλά όχι σε βλαισά ως παράγοντας κινδύνου επιδείνωσης ανεξάρτητα το στάδιο της νόσου και ανεξάρτητα του φύλου του ασθενούς.
Η μεταβολική προσέγγιση (3) προσπαθεί να εξηγήσει την σχέση της παχυσαρκίας με την οστεοαρθρίτιδα σε επίπεδο φυσιολογίας και βιοχημείας με, μέχρι στιγμής, αντικρουόμενα αποτελέσματα. Ήδη έχουν εξεταστεί παράμετροι που επηρεάζονται από την παχυσαρκία όπως χοληστερόλη ,ουρικό οξύ ,αρτηριακή πίεση, κατανομή λίπους σε σχέση με την οστεοαρθρίτιδα χωρίς επιτυχή άμεση συσχέτιση κάποιου από αυτούς με την νόσο. Παράγοντες όπως η λεπτίνη αποτελούν πρόσφατο πεδίο ερευνών για την παχυσαρκία και την συσχέτισή της με την οστεοαρθρίτιδα.
Τα μέχρι στιγμής αποτελέσματα των ερευνών ευνοούν την εμβιομηχανική θεώρηση των πραγμάτων για το θέμα αυτού του άρθρου. Μολαταύτα δεδομένων της πιο συχνής εμφάνισης της οστεοαρθρίτιδας σε γυναίκες, και της ύπαρξης αυτής και σε μη φορτιζόμενες αρθρώσεις φαίνεται ότι υπάρχουν προδιαθεσικοί παράγοντες για την νόσο πέραν της μηχανικής φύσης. Αρκετές έρευνες έχουν υποδείξει γενετική προδιάθεση για οστεοαρθρίτιδα ενώ είναι αποδεκτό από την επιστημονική κοινότητα ότι η γενετική προδιάθεση ως αίτιο της οστεοαρθρίτιδας μπορεί επηρεάζεται από τους ίδιους μεταβολικούς παράγοντες που οδηγούν ένα άτομο στην παχυσαρκία (4,5).
Συμπερασματικά,
η παχυσαρκία σχετίζεται με την έναρξη και την εξέλιξη της οστεοαρθρί-τιδας με μηχανισμούς που έχουν μέχρι ένα βαθμό ερμηνευτεί και συνεχίζουν να αποτελούν ανοικτό πεδίο έρευνας. Στο μεταξύ η απώλεια βάρους αποτελεί ακρογωνιαίο λίθο της πρόληψης της οστεοαρθρίτιδας του γόνατος.
Η μελέτη Flamighan (6) έδειξε ότι ο έλεγχος του σωματικού βάρους επηρέασε σημαντικά τον κίνδυνο ανάπτυξης οστεοαρθρίτιδας. Γυναίκες που μείωσαν τον δείκτη μάζας σώματός τους κατά δύο μονάδες ή περισσότερο μείωσαν τις πιθανότητες ανάπτυξης οστεοαρθρίτιδας πάνω από 50%. Άλλη παρόμοια μελέτη έδειξε ότι ο κίνδυνος της οστεοαρθρίτιδας γόνατος αυξάνεται κατά 35% για κάθε 5 κιλά αύξηση βάρους.
Συμπτωματική ανακούφιση από τον πόνο και βελτίωση της ποιότητας ζωής έχει φανεί σε ανθρώπους με υπάρχουσα οστεοαρθρίτιδα όταν αυτοί κατάφεραν να μειώσουν το σωματικό τους βάρος.
Βιβλιογραφία
1. Obesity:a preventable risk factor for large joint osteoarthritis witch may act through biomechanical factors. A Powell, A Teichtahl , A E Wluka , F M Cicuttini. Br J Sports Med 2005 ; 39
2. The mechanism of the effect of obesity in knee osteoarthritis. The mediating role of malalignment. LeenaSharma, CongrongLou , September Cahue and DorothyD.Dunlop Arthritis &Rheumatism Vol. 43 , No 3 , March 2000
3. Knee osteoarthritis is greatest in obesity with cardiometabolic clustering. Mary Fran Sowers, PhD , Carrie A Karvonen- Gutierriez, MPH , Riann Palmieri-Smith, PhD, ATC , Jon A Jacobson, MD, PhD, and James A. Ashton-Miller Arthritis Rheum.2009 October 15;61(10)
4. The relationship of obesity, fat distribution and osteoarthritis in women in the general population: the Chingford Study. Hart DJ , Spector TD. J reumatol.1993;20:331-5
5. The association of obesity with osteoarthritis of the hand and knee in women : a twin study. Cicuttini FM , Baker JR , Spector TD J Reumatol. 1996;23:1221-6
6. The prevalence of knee osteoarthritis in the elderly. The Flamingham Osteoarthritis Study. Felson DT, Naimark A, Anderson J , et al Arthritis Rheum 1987; 30:914-18
